CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ’NİN ELEŞTİRİLERİ: TÜRKİYE’DE MUHALEFET PARTİLERİ ÜZERİNDEN BİR İNCELEME
Author :
Abstract
Hükümet sistemi tartışmaları, Türk siyasal gündeminin uzun dönemdir vazgeçilmez konularındandır. Akademik çevreler, siyasetçiler, bürokrasi ve toplumun yanında demokratik yaşamın tabii unsurları olan siyasi partiler de bu tartışmaların öznesini oluşturmaktadır. Hükümet sistemi tartışmalarının günümüzdeki içeriğini belirleyen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş, Türkiye’deki siyasi partilerin propagandalarında önemli yer tutmaktadır. Bu açıdan düşünüldüğünde, siyasi partilerin Türkiye’de parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş süreci ve sonrasındaki tepkileri/görüşleri/yaklaşımları, hem yeni hükümet sisteminin değerlendirilmesi hem de uygulanabilirliği konularında oldukça önemli belirtiler içermektedir. Bu düşünceden hareketle çalışmada, hükümet sistemi değişikliğine geliştirdikleri eleştiriler bağlamında Türkiye’deki muhalefet partilerine odaklanılmıştır. Fakat çalışmanın sınırlandırılması sebebiyle, Türk siyasal yaşamının tüm aktif muhalefet partileri kapsama dâhil edilmemiş, parlamentoda temsilcisi bulunan partilerin yaklaşımları incelenmiştir. Bu minvalde, Cumhuriyet Halk Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, İYİ Parti, Saadet Partisi, Halkların Demokratik Partisi (HDP), Türkiye İşçi Partisi (TİP), Demokrat Parti, Büyük Birlik Partisi (BBP) yaklaşımları incelenen partiler olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda partilerin 2018’de yürürlüğe giren partili cumhurbaşkanlığı sistemi olarak da adlandırılan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne yönelik eleştirileri de çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmadaki temel amaç, muhalefet partilerinin sistem eleştirilerinin ya sistemi destekleyen söylemlerinin odak noktalarının karşılaştırmalı analizle ortaya konulmasıdır. Bu amaçla çalışma, seçilen muhalefet partilerinin söylemlerini, Türkiye’de hükümet sistemi tartışmalarının siyasal gündem haline geldiği 2010 yılından itibaren incelemektedir. Çalışmanın sonucunda ifade edilebilir ki; CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, HDP, TİP ve Demokrat Parti yürürlüğe giren hükümet sistemini belirli açılardan eleştirirken, MHP ve BBP yeni sistemi belirgin şekilde desteklemiştir. Partilerin eleştirileri, çoğunlukla taraflı cumhurbaşkanı, kuvvetler ayrılığının ihlali ve yeni sistemin Türkiye’ye uyum sorunu üzerinde yoğunlaşırken, karar alma süreçlerindeki tıkanıklıkların giderilmesi ve istikrarlı yönetim, yeni sistemi destekleyen partilerin temel gerekçelerini oluşturmuştur. Muhalefet partilerinin eleştirilerinin temel söylemler üzerinde benzerlik taşıdığı da ayrıca belirtilmelidir.
Keywords
Abstract
Debates on system of government are indispensable issues of Turkish political agenda for a long time. Besides academic circles, politicians, bureaucracy and society, political parties which are natural elements of democratic life are the subject of these discussions. Transition to Presidential Government System determining context of today’s debates of system of government have a wide coverage on the political parties’ propagandas in Turkey. From this point of view, reactions/opinions/approaches of political parties after transition process of parliamentary system to Presidential Government System and its post contains very important indications both in evaluation of the new government system and its applicability. Starting from this idea, opposition parties in Turkey were focused in the context of their criticisms to amendments in system of government in study. However, due to limiting the study, not all active opposition parties of the Turkish political life were included in the scope; parties which have representatives in the parliament were analyzed. In this manner, the Republican People’s Party, the Nationalist Action Party, the IYI Party, the Felicity Party, the Peoples’ Democratic Party (PDP), the Workers’ Party of Turkey (WPT), Democrat Party and the Grand Unity Party (GUP) were specified as parties which their approaches were examined. In this context, critics of parties to the Presidential Government System, also called the party presidential system that came into force in 2018 constitutes the subject of the study. The main purpose of study is to reveal the focal points of the opposition parties’ system criticisms or discourses that support the system with comparative analysis. For this purpose, the study examines the discourses/manifestations of the selected opposition parties from 2010 that system of government discussions has been became political agenda. It can be stated that while RPP, IYI Party, Felicity Party, PDP, WPT and Democrat Party criticized the effectuated government system in certain aspects, NAP and GUP did not opposite the new system significantly as a results of study. While parties’ criticism mostly concentrated on partial president, violation of separation of power and compliance problem of new system to Turkey, eliminating the deadlocks in the decision-making processes and stable government have been the main reasons for the parties supporting the new system. It should be noted that criticism of opposition parties are similar to main discourses.
Keywords
- Aslan, A. (2015). Türkiye İçin Başkanlık Sistemi Demokratikleşme, İstikrar, Kurumsallaşma. SETA Yayınları, (122).
- Bayraktar, Ö. (2015). Lider, Teşkilat, Doktrin’in İflası: Ülkücü Harekette 1980 Sonrası Dönüşüm, Bölünme ve İç Çatışma, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(28), ss. 35-40.
- Bayram, S. (2015). Türkiye’de Başkanlık Sistemi Tartışmaları Algılar, Argümanlar ve Tezler, SETA Raporu, Ankara.
- Beceren, E. ve Kalağan, G. (2007). Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sitemi; Türkiye’de Uygulanabilirliği Tartışmaları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 163-181.
- Çekiç, M. (2016). 1982 Anayasası’nın Hükümet Sistemi Açısından Değerlendirilmesi. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (7), 414-478.
- Çolak, Çağrı D. Ve Uzun, A. (2017).Türk Siyasal Hayatında Başkanlık Sistemini Gündeme Getiren Liderler: Türkeş, Demirel Özal ve Erdoğan. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(50): 196214.
- Efe H. ve Kotan L. M. (2015). Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmaları Çerçevesinde Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. KAÜ İİBF Dergisi, 6(9): 67-94.
- Erat, V. (2015). Türkiye’de Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Sistemi Üzerine Etkiler. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(25), 325-355.
- Fendoğlu, H. T. (2003). Parlamentarizm-Başkanlık Sistemi Tartışmaları Üzerine. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7: 1-34.
- Fendoğlu, H. T. (2012). Başkanlık Sistemi, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2), 39-60
- Fırat, E. (2019). Türkiye ve Dünyada Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi Türkiye’de Uygulanabilir mi? Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (15), 1-20.
- Gönenç, L. (2011). Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmalarına Kısa Bir Bakış ve Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (Politika Notu :33), 1-6.
- Gözler, K. (2010). Anayasa Hukukun Genel Teorisi, Cilt.1, Bursa. Ekin Yayınları.
- Gül, H.; Kamalak İ. ve Sallan Gül S. (2017). Amerikan Başkanlık ve Fransız Yarı-Başkanlık Sistemleri Işığında Türkiye’nin Yeni Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Strategic Public Management Journal, 3, 101-120.
- Güler, T. (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Kamu Yönetimine Etkileri, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(39), 299-322.
- Günal, E. (2009). Türkiye’de Demokrasinin Yüzyıllık Serüveni. İstanbul: Karakutu Yayınları.
- İçener, Z. Ç. (2015). Türkiye’de Başkanlık Sistemi Tartışmalarının Yakın Tarihi: Özal ve Demirel’in Siyasi Mülahazaları. Bilig, 75, 313-340.
- Karatepe, Ş. (2013). Hükümet Sistemleri ve Türkiye. Yeni Türkiye, 51.
- Kılınç, D. (2016). Türkiye’de Bitmeyen Tartışma: Başkanlık Sistemi Üzerine Değerlendirmeler, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(1): 447-510.
- Kutlu Ö. ve Göksel Z. S. (2014). Yasama, Yürütme ve Yargı. Kutlu Ö (Ed.), Siyaset Bilimine Giriş (s. 211- 238) İçinde. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
- Kuzu, B. (1992). Yeni Bir Anayasaya Doğru. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 47(3), 215-235.
- Kuzu, B. (2011). Her Yönüyle Başkanlık Sistemi. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
- Önen, S. M. ve Salim, M. (2017). Kamu Yönetimi Reformlarında Yeni Perspektifler ve Arayışlar, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 4(8): 51-69.
- Parlak, B. ve Caner C. (2005). Karşılaştırmalı Siyasal ve Yönetsel Yapılar. İstanbul: Alfa Aktüel.
- Şahin, K. (2014). Türkiye’deki Hükümet Sistemi Tartışmalarına Siyasi Kültür ve Demokrasi Eksenli Bir Yaklaşım. Sakarya İktisat Dergisi, 3(3): 29-71.
- Teziç, E. (1986). Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık.
- Turan, A. Menaf. (2018). Türkiye’nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(3): 42-91.
- Turhan, M. (1995). Parlamenter Sistem mi, Yoksa Başkanlık Sistemi mi? Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 19(179): 78-82.
- Yıldız, A. (2015). Başkanlık Sistemi ve Türkiye. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1): 1-14.
- Zürcher, Erik J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Çev. Yasemin Saner, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Büyük Birlik Partisi (BBP). (2018). Türkiye’de Birlik Vakti, https://www.bbp.org.tr/files/1b640c55-2221- 40cb-a80d-2ec978bc5a50.pdf.
- Birgün. (2019). “Ne Eski Sistem Ne De Revizyon”, 06.07.2019, https:// www. birgun. net/haber/ne-eski- sistem-ne-de-revizyon-260926 .
- Cumhuriyet. (2019). “Saadet Partisi’nde seçim barajı ve Cumhurbaşkanlığı sistemi açıklaması”, http://www.Cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/1471154/ Saadet_Partisinde_ secim_ baraji_ve_Cumhurbaskanligi_sistemi_aciklamasi.html.
- Cumhuriyet Halk Partisi (CHP). (2011). Seçim Bildirgesi: Özgürlüğün ve Umudun Ülkesi Herkesin Türkiye’si, https://chp.azureedge.net/2a443c86b19546e7b44a41bd05750242.pdf .
- CHP Seçim Bildirgesi. (2015). Önce Türkiye, https:// chp.azureedge.net/ 1a d6a86388 3e 456ea3eb6c84db38c771.pdf.
- CHP Seçim Bildirgesi. (2018). Millet İçin Geliyoruz, http ://secim 2018. chp. org. tr/files / CHP- SecimBildirgesi-2018-icerik.pdf?v=3.
- Demokrat Parti Seçim Beyannamesi.(2007). Artık Demokrat Parti var. Çare var, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/876/200706401_2007.pdf?sequence =1&isAllowed=y.
- Demokrat Parti Seçim Beyannamesi. (2015). Yeni Nesli Türkiye Programı, file:///C:/Users /iibf/Downloads/637529130.pdf
- Doğan Haber Ajansı. (2019). “Karamollaoğlu: Cumhurbaşkanlığı sistemi tarafsızlık kaydıyla devam edebilir”, 03.07.2019, https://www.dha.com.tr/son-dakika/karamollaoglu-cumhurbaskanligisistemi-tarafsizlik-kaydiyla-devam-edebilir/haber-1675030.
- Haberler.com. (2019). “Kılıçdaroğlu: “Kuvvetler Ayrılığı İlkesi Fiilen Ortadan Kalkmıştır”, 23.04.2019, https://www.haberler.com/kilicdaroglu-kuvvetler-ayriligi-ilkesi-fiilen-11979583-haberi/.
- HDP Seçim Beyannamesi. (2015). “Büyük İnsanlık” https: //www .hdp.o rg.tr/im ages/U erFiles/ Documen ts/Editor/HDP%20Se%C3%A7im%20Bildirgesi%20Tam%20Metin.pdf.
- HDP Seçim Beyannamesi. (2018). https: //bian et.org/ system upload s/1/files/atta chments/000/002/124/original/HDP_Se%C3%A7im_Bildirgesi.pdf?1526306774.
- Hürriyet. (1998). “Ecevit: Başkanlık Sistemi Kurulamaz”, http:// www.hurriyet.com.tr /gundem/ecevit- baskanlik-sistemi-kurulamaz-39019886.
- Hürriyet. (2003). Erdoğan: Başkanlık sistemi benim arzumdur, 20.04.2003, http://www.hurriyet.com.tr/gundem/erdogan-baskanlik-sistemi-benim-arzumdur-141506 .
- Hürriyet. (2017). “Karamollaoğlu’ndan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Eleştirisi”, 19.02.2017, http://www.hurriyet.com.tr/gundem/karamollaoglundan-cumhurbaskanligi-h ukum et-sistemielestirisi-40370372 .
- İnternethaber. (2019). “İYİ Parti’den sistem eleştirisi! Bir an önce…”, 27.06.2019, https://www.internethaber.com/iyi-partiden-sistem-elestirisi-bir-an-once-2032060h.htm
- İYİ Parti Seçim Beyannamesi. (2018). “Milletimizle Sözleşme”, https:// iyiparti. org. tr/assets /pdf/secim_beyani.pdf.
- Milliyet. (2016). “CHP’nin Başkanlık Raporu: Cumhurbaşkanını Halk Seçmesin”, http://www.milliyet.com.tr/siyaset/chpnin-baskanlik-raporu-cumhurbaskanini-halk-secmesin2256304.
- Saadet Partisi Seçim Beyannamesi. (2018).“Türkiye Vizyonu”, https://saadet.org.tr/wp- content/uploads/2018/12/1528900020beianname.pdf .
- Sözcü. (2017). “Karamollaoğlu’ndan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Eleştirisi”, https:// www.sozcu.com.tr/2017/gundem/karamollaoglundan-cumhurbaskanligi-hukumet-sistemi-e les tir isi-1687609/ .
- Sözcü. (2018). “İYİ Partili Özdağ’dan Başkanlık Sistemi Eleştirisi”, 25.11.2018, https:// www.sozcu.com.tr/2018/gundem/iyi-partili-ozdagdan-baskanlik-sistemi-elestirisi-2758682/ .
- Sputnik Türkiye. (2019). DP lideri Uysal: AKP’yi kurtaracak hiçbir demokratik formül yok, 02.10.2019, https:// tr. sputniknews.com/politika/201910021040306768-dp-lideri-uysal-akpyi-kurtaracakhicbir-demokratik-formul-yok/.
- TİP Seçim Beyannamesi. (2018). Söz Kardeşim, http://tip.org.tr/2018/05/19/tip-secim-beyannamesi/.
- Yeniçağ. (2019a). “Kılıçdaroğlu’ndan Erdoğan’a referandum çağrısı”, https:/ /www. yenicaggazetesi.com.tr/kilicdaroglundan-erdogana-referandum-cagrisi-240367h.htm.
- Yeniçağ. (2019b). “Meral Akşener’den Hükümet Sistemi Açıklaması”,22.07.2019, https:// www .yenicaggazetesi.com.tr/meral-aksenerden-hukumet-sistemi-aciklamasi-242830h.htm
