TÜRK AKDENİZ DERGİSİ BAĞLAMINDA ANTALYA’DA DOĞUM VE ÇOCUK BÜYÜTMEYE DAİR İNANIŞLARIN GEÇMİŞLE MUKAYESESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
Yazar :
Özet
Doğum, sadece biyolojik olarak dünyaya gelmekten ziyade, kültürel anlamda büyük bir dönüşüm sürecinin de başlangıcıdır. Kadının annelik, erkeğin babalık rollerini üstlenmesi, aile olmanın ilk somut delilinin dünyaya gelmiş olması ve ebeveynlerin psikolojik ve sosyal hayatlarını tamamen kendi üzerine odaklaması yönüyle bu geçiş evresi, beraberinde birçok kültürel uygulamayı da getirmiştir. Bu uygulamalar, modern toplum olmanın verdiği gelişmelerle yavaş yavaş unutulmaya yüz tutsa da kırsal kesimlerde hâlâ varlığını devam ettiren pratikler olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğum, evlenme ve ölüm gelenekleri olarak ifade ettiğimiz geçiş dönemi geleneklerinin başlangıç aşaması olan doğum süreci, özellikle nazar ve büyü üzerine yapılan uygulamalarla dikkat çekmektedir. Hamilelik sürecinde çocuğun cinsiyetini belirleme adına yapılan tahminlerle başlayan bu süreç, çocuğun diş çıkarması, konuşması ve yürümesi ile devam etmektedir. Bu çalışma, 1937 yılında Antalya’da yayın hayatına başlayan Türk Akdeniz Dergisi’nde yer verilen çocuk doğumu ve büyümesi ile ilgili geleneklerden yola çıkarak, o dönemde uygulanan pratiklerle günümüze kadar ulaşmış ya da unutulmuş kültürel değerleri, bölgede yapılan diğer çalışmalarla kıyaslayarak değerlendirme amacını taşımaktadır. Türk Akdeniz Dergisi içerisinden elde edilen veriler, üç başlık altında tasniflenerek; doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrasında uygulanan ritüeller başlıkları altında ele alınmıştır. Doğum ve çocuk büyütme adına yapılan bu tarama ve kıyaslamalar, geleneksel halk kültürü içerisinde halen varlığını devam ettirmekte olan pratiklerin, gelecek nesillere aktarmasını hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler
Özet
Birth is the beginning of a great transformation process in terms of culture rather than just being born biologically. This transition phase brings along many cultural practices within the context of the facts that women assume the role of motherhood and men the paternity, the first concrete evidence of being a family has come into the World and parents’ social and psychological lives are focused on it. Although these practices are being gradually forgotten with the developments of being a modern society, there are still practices that continue to exist in rural areas. The birth process which is the starting phase of the transitional traditions which we express as birth, marriage and death traditions draws attention especially with practices on evil eye and magic. This process which starts with the estimations made to determine the sex of the child during pregnancy continues with the child’s tooth extraction, speech and walking. This study aims to evaluate the cultural values that have survived until today or have been forgetten comparing to other studies conducted in the region through being based on the traditions related to the birth and growth published in Turkish Mediterranean Journal which started its publication like in Antalya in 1937. The data obtained from the content of Turkish Mediterranean Journal are classified under three headings; they are discussed under the headings of rituals applied before, during and after birth. These scans and comparisons made in the name of birth and child rearing aim to transfer the practices that still exist in traditional folk culture to future generations.
Anahtar Kelimeler
- Acıpayamlı, O. (1974). Türkiye’de Doğumla İlgili Adet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
- Acıpayamlı, O. (1992). Türk Kültüründe “Ad Koyma Folkloru”nun Morfolojik ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri. Ankara: Ofset Repromat Matbaası.
- Ak, M. (2017a). Yörüklerde Halk Hekimliği. JASSS/The Journal of Academic Social Science Studies, (57/I): 395-405.
- Ak, M. (2017b). Yörüklerde Kadın. JASSS/The Journal of Academic Social Science Studies, (58/II): 307-336.
- Ak, M. (2018). Teke Adı ve Yöresi Üzerine. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30: 1019-1040.
- Arslan, R. (2018). Antalya Halkevi Dergisi (Türk Akdeniz). Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 5(6): 313-330.
- Başçetinçelik, A. (2010). Adana Halk Kültüründe Aydaş Aşı ve Köstek Kesme. Ç.Ü. Türkoloji-Makale Bilgi Sistemi, No: 6352.
- Baysal, B. (2019). Hayta Yörüklerinin Folkloru (Antalya İli Örneğinde). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Bilgi, N. (2001). Yeni Doğuş: Manisa Halkevi Dergisi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 17 (19): 131- 157.
- Calp, M. (2014). Kişi Adları Üzerine Dilbilimsel Bir Çalışma (Ağrı İli Örneği). A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (52): 27-49.
- Çetin, Ş. K. (2017). Antalya ve Samsun’da Yaşayan Yörüklerin Geçiş Dönemleri Âdet Ve Uygulamaları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Çevik, A. ve Alan, S. (2020). Doğum Sonu Dönemde Yapılan Geleneksel Uygulamalar. Lokman Hekim Dergisi, 10 (1): 14-22.
- Çulpan, Z. Ç. (2009). Tatar Türklerinin Gelenek ve Görenekleri. Ankara: Karadeniz Dergisi Yayınları.
- Demirel, Z. (2014). Gündoğmuş (Antalya) İlçe Merkez Folkloru. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Gönenç, A. (2011). Antalya İli Korkuteli İlçesinde Halk İnanışları ve Halk Hekimliği. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm - Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Kayabaşı, R. G. (2018). Bahşiş Yörüklerinde Evlilik ile İlgili Âdet ve İnanmalar. Folklor/Edebiyat, 24 (94):
- Kayabaşı, O. A. (2016). Taşeli Yöresi Tahtacılarının Geçiş Dönemlerinde Mitolojik Unsurlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (78): 139-158.
- Mecek, S. (2014). Serik Yöresi Tahtacı Alevilerinin Halk Bilgisi Ürünleri Üzerine Bir İnceleme. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Merdin, M. Ş. (2016). Doğu Antalya Yöresindeki Belli Yerlere Bağlı Ziyaret ve Adak Yerleri Üzerine Bir İnceleme. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Muhaxheri, N. M ve Hudaverdi, E. (2016). Kosova - Mamuşa Türk Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri: Doğum-Evlenme-Ölüm. Dede korkut Dergisi, (9): 55-62.
- Öger, A. (2012). Uygur Türklerinin Doğum Âdetleri. Turkish Studies, 7 (1): 1679-1694.
- Örnek, S. V. (2000). Türk Halkbilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Şimşek, A. (2013). Manavgat Yöresi Halk İnanışları. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal
- Taştan, S. (2015). Manavgat Manavları: Folklor ve Etnografyası. Ardahan: Ardahan Üniversitesi Sosyal
- Uysal, Y. (2008). Gazipaşa’da Folklor ve Halk Edebiyatı Ürünleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Uysal, Y. (2009). Gazipaşa Folkloru / Geçiş Dönemi Âdetleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (3): 209-224.
- Vargün, B. (2018). Doğum ve Doğum Sonrasında Anne ve Bebeğin Korunmasına İlişkin Geleneksel Uygulamalar. International Journal of Human Sciences, 15 (2): 870-880.
- Yeşil, Y. (2014a). Türk Dünyasında Geçiş Dönemi Ritüelleri (Doğum-Evlenme-Ölüm Gelenekleri). Ankara: Grafiker Yayınları.
- Yeşil, Y. (2014b). Türk Dünyası’nda Geçiş Dönemi Ritüelleri Üzerine Tespitler. 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (9): 117-136.
