Author :
Abstract
Enerji güvenliği, genel anlamıyla bir ülkenin enerjiye kesintisiz, istikrarlı ve ekonomik yoldan erişimini içermektedir. Esasen talep güvenliğini de içeren bir kavram olmasına rağmen enerjiye erişimde herhangi bir sorun bulunmamasına karşılık geldiği için enerji güvenliği denildiğinde gerek alanyazında gerek medyada bir ülkenin arz güvenliği anlaşılmaktadır. Elektrik enerjisi de enerji güvenliği kavram ve pratiğinin bir bileşenidir. Elektrik enerjisi, temel bir girdi olması sebebiyle günümüz modern yaşamının hangi sektör / hizmet alanı olursa olsun ikame edilemez kaynağıdır. Bu anlamda elektrik arzı, tüm ülkeler açısından temel bir hizmet ve güvenlik konusudur. Elektriğin arzında ise ülkelerin farklı piyasa yapılarına sahip olduğu görülmektedir. Türkiye özelinde değerlendirildiğinde ise elektrik üretim (%80’ler düzeyinde) ve dağıtımındaki (tümü) özel sektör ağırlıklı piyasanın tüketiciler bazında çeşitli olumsuzluklara yol açtığı görülmektedir. Dünyada artan enerji fiyatları özel kesimin kâr hedefleriyle bütünleşince tüketiciler hangi ülke için olursa olsun elektriğe daha yüksek fiyatlardan erişmektedir. Yüksek elektrik fiyatları ilişkili olduğu tüm sektörlere etki etmekte ve enflasyona yol açabilmektedir. Türkiye’de dağıtım sistemi kullanıcıları mesken, ticarethane, sanayi, tarımsal sulama ve aydınlatma gruplarından oluşmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin elektrik tarihçesi, kurulu güç gelişimi ve sektörde piyasa uygulamaları ele alınmakta ve özel sektör ağırlıklı piyasanın elektriğe erişimde tüketicilere fiyat bazında nasıl yansıdığı tartışılmaktadır.
Keywords
Abstract
Energy security, in its general sense, includes uninterrupted, stable and economical access to energy by a country. Although it is essentially a concept that includes demand security, there are no problems in accessing energy, because it corresponds to energy security, both in the literature and in the media, a country's supply security is understood when it is called energy security. Electrical energy is also a component of energy security concepts and practice. Since electrical energy is a basic input, it is an irreplaceable source of modern life, no matter what sector / service area it is. In this sense, electricity supply is a fundamental service and security issue for all countries. It is seen that countries have different market structures in the supply of electricity. When evaluated in Turkey, it is seen that the private sector-dominated market in electricity generation (at the level of 80%) and distribution (in all) has led to various negatives on the basis of consumers. When increasing energy prices in the world are integrated with the profit targets of the private sector, consumers access electricity at higher prices no matter which country they are for. High electricity prices affect all related sectors and can lead to inflation. Distribution system users in Turkey consist of residential, commercial, industrial, agricultural irrigation and lighting groups. In this study, the electricity history of Turkey, installed power development and market practices in the sector are addressed and it is discussed how the private sector-dominated market is reflected on the price basis of consumers in accessing electricity.
Keywords
- Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş. (2013). Yıllık Faaliyet Raporu. https://www.akdenizedas.com.tr/UserFiles/File/akdeniz elektrik2013.pdf adresinden 28.03.2022 tarihinde erişildi.
- Alves, B. (2021). Global Household Electricity Prices 2020, By Select Country. https://www.statista.com/statistics/263492/electricity-prices-in-selected-countries/ adresinden 14.02.2022 tarihinde erişildi.
- Anadolu Ajansı (AA) (2022). EPDK, Yeni Yılda Uygulanacak Yeşil Enerji Bedelini Belirledi. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/epdk-yeni-yilda-uygulanacak-yesil-enerji-bedelini-belirledi/2462651 adresinden 09.03.2022 tarihinde erişildi.
- Anadolu Ajansı (AA) (2022). Elektrik Fiyatları Tüm Dünyada Artıyor. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/elektrik- fiyatlari-tum-dunyada-artiyor/2471661 adresinden 14.02.2022 tarihinde erişildi.
- Aydınlık Gazetesi (2022). Elektrik Dağıtım Şirketleri: ‘Fiyatı Biz Belirlemiyoruz’. https://www.aydinlik.com.tr/haber/elektrik-dagitim-sirketleri-fiyati-biz-belirlemiyoruz-301020 adresinden 15.03.2022 tarihinde erişildi.
- Cable News Network (CNN) Türk (2006). Elektrik Dağıtımında Özelleştirme Başladı. https://www.cnnturk.com/2006/ekonomi/genel/08/31/elektrik.dagitiminda.ozellestirme.basladi/224801.0/in dex.html adresinden 28.03.2022 tarihinde erişildi.
- Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) (2020). Sektör Raporu. Ankara: ELDER Yayını.
- Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) (2018). Tarihçe. https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/1- 1051/kurumumuztarihce adresinden 23.02.2022 tarihinde erişildi.
- Ercan, M.N. (2019). Elektrik Enerjisi Sektöründe Özelleştirme/Piyasalaştırma Uygulamaları ve Sonuçları. https://enerji.mmo.org.tr/wp-content/uploads/2019/12/Elektrik-EnerjisiSekt%C3%B6r%C3%BCnde-Piyasala%C5%9Ft%C4%B1rma-%C3%96zelle%C5%9Ftirme-veSonu%C3%A7lar%C4%B1-N.ERCAN_.pdf adresinden 22.02.2022 tarihinde erişildi.
- Ertilav, M. ve Aktel, M. (2015). TEDAŞ (Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi) Özelleştirmesi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7 (2), 95-108.
- Hatipoğlu, E. (2019). Enerji Güvenliği. Güvenlik Yazıları Serisi. No.44, https://trguvenlikportali.com/wpcontent/uplo ads/2019/12/EnerjiGuvenligi_EmreHatipoglu_v.1.pdf adresinden 11.04.2022 tarihinde erişildi. (DOI: 10.13140/RG.2.2.30702.56643).
- International Energy Agency (IEA) (2019). Energy Security: Ensuring The Uninterrupted Availability Of Energy Sources At An Affordable Price. https://www.iea.org/areas-of-work/ensuring-energy-security adresinden 08.02.2022 tarihinde erişildi.
- International Energy Agency (IEA) (2020). Electricity Security: Vital To Well-Functioning Modern Societies And Economies. https://www.iea.org/areas-of-work/ensuring-energy-security/electricity-security adresinden
- International Energy Agency (IEA) (2020). Projected Costs Of Generating Electricity 2020. https://www.iea.org/reports/projected-costs-of-generating-electricity-2020 adresinden 01.04.2022 tarihinde erişildi.
- Oral, M. (2020). Küresel Enerji Jeopolitiğinde Yükselen Aktör: LNG. Turkish Studies - Economics, Finance, Politics, 15(1), 379-393. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.41643.
- Oral, M. ve Özdemir Ü. (2019). Milli Enerji ve Maden Politikasında Bir Aktör Olarak Linyitin Tartışmalı Misyonu. Turkish Studies - Economics, Finance, Politics, 14(3), 883-902.
- Pain, S. (2017). Power Through The Ages. https://www.nature.com/articles/d41586-017-07506-z adresinden
- Power (2020). History Of Power: The Evolution Of The Electric Generation Industry. https://www.powermag.com/history-of-power-the-evolution-of-the-electric-generation-industry/ adresinden 15.02.2022 tarihinde erişildi.
- Rekabet Kurumu Başkanlığı (2013). Rekabet Kurulu Kararı. https://www.rekabet.gov.tr/Karar?kararId=10c2c43a- 50df-45cb-a0fa-0343bc0e12d7 adresinden 28.03.2022 tarihinde erişildi.
- T.C. Resmî Gazete (30 Mart 2022). Kaynak Bazında Destekleme Bedelinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Usul ve Esaslar. Sayı: 31794, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/03/20220330-7.pdf adresinden 12.06.2022 tarihinde erişildi.
- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası (2019). Elektrik Birim Fiyatı %240 Oranında Zamlandı. https://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=127210&tipi =5&sube=14#:~:text=%222004%20y%C4%B1l%C4%B1nda%20meskenlerde%20tek%20terimli,2018%20y%C 4%B1l%C4%B1nda%20ise%200%2C448%20TL%2F adresinden 09.03.2022 tarihinde erişildi.
- Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) (2018). 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: TEİAŞ Yayını.
- Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) (2022). Elektrik Istatistikleri-Türkiye Elektrik Üretim-Iletim Istatistikleri. https://www.teias.gov.tr/tr-TR/turkiye-elektrik-uretim-iletim-istatistikleri adresinden
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2021). Elektrik ve Doğal Gaz Fiyatları, I. Dönem: Ocak- Haziran, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Elektrik-ve-Dogal-Gaz-Fiyatlari-I.Donem:-OcakHaziran,-2021-37459 adresinden 09.03.2022 tarihinde erişildi.
- Türkiye Sınai ve Kalkınma Bankası (TSKB) (2021) Enerji Görünümü. İstanbul: TSKB Yayını.
- Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) (2015). Hakkımızda. https://www.tedas.gov.tr/tedas/#!tedas_hak kimizda adresinden 23.02.2022 tarihinde erişildi.
- Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) (2014). 2015-2019 Dönemi Stratejik Plan. Ankara: TEİAŞ Yayını.
- Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) (2020). Kuruluş ve Tarihçe. https://www.teias.gov.tr/tr-TR/kurulus- ve-tarihce adresinden 23.02.2022 tarihinde erişildi.
- World Bank (2018). Electric Power Transmission And Distribution Losses (% Of Output). https://data.worldbank.org/indicator/EG.ELC.LOSS.ZS adresinden 31.03.2022 tarihinde erişildi.
- Yeni Şafak Gazetesi (2022). EPDK’dan 'Elektrik Tarifesi' Duyurusu: Satış Bedeli Kilovatsaat Başına 31,85 Kuruş Oldu. https://www.yenisafak.com/ekonomi/epdkdan-elektrik-tarifesi-duyurusu-satis-bedeli-kilovatsaatbasina-3185-kurus-oldu-3728303 adresinden 09.03.2022 tarihinde erişildi.
