Author:
Abstract
1878 Berlin Antlaşması’na yoğun olarak yaşadıkları Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kendilerine yönelik ıslahat yapılması hükmünün eklenmesini sağlayan Ermeniler yine bu antlaşmaya dayanarak önce özerklik sonra da bağımsızlık edebilmek için 1895 ve 1896 yıllarında Anadolu’nun bir çok yerinde isyanlar başlattılar. Bu isyanlar biri de 1895 yılında Antep’te gerçekleşti. Antep’te Türk ve Kürtlerden sonra Ermeniler büyük bir çoğunluğu oluşturur ve bunlar memleketin sanat ve ticaretini elinde tutardı. Ermenilerin pek azı çiftlik ve hayvan beslemekle uğraşırdı. Ancak ticaret ve sanayide Türklerle beraber çalışan Ermeniler de vardı. XIX. yüzyılın son çeyreğinden itibaren Antep’te teşkilatlanmaya başlayan Hınçak Ermeni Komitesi üyeleri 16 Kasım 1895’te Antep’teki Müslüman ve Ermeni nüfusu bir birine kırdırmak için olayları başlattı. Anadolu’nun, Ermeni nüfusunun yoğun olduğu diğer bölgelerinde olduğu gibi Halep vilâyetinin ikinci büyük şehri olan Antep’te de Ermeni gençleri genellikle okullar vasıtasıyla örgütlenmekteydiler. Gerek misyoner okulunda gerekse Ermenilerin kendi okullarında verilen eğitim ile ayrılıkçı fikirler Ermeni gençlere aşılanmaktaydı. Antep’teki Hınçak teşkilatlanmasında da en etkin rolü okul hocaları üstlenmişlerdi. Nitekim Antep ve Kilis’teki Hınçak cemiyeti şubeleri, mektep hocalarının liderliğinde faaliyetlerini yürütmekteydiler. Bu çalışmada 1895 olayları ve olayların yaşanmasında şehirdeki misyonerlerin rolü incelenerek konu ile ilgili yabancı devlet konsoloslarına ait raporlar ve misyoner kaynakları değerlendirilmiştir. Ayrıca çalışmada The New York Times gazetesinin arşivindeki konu ile ilgili haberler ışığında 1895 Antep olaylarının Avrupa’da ki yankısı irdelenmiştir.
Keywords
Abstract
Armenains provieding to add provisions to 1878 Treaty of Berlin about imposing new reforms related to eastern and southern provinces of Anatolia where is populated by them intensely caused many uprisings in many provinces of Anatolia between the years of 1895 and 1896 in order to obtain autonomy and afterwards independence. One of this uprisings was occured in Antep in 1895. After Turks and Kurds the vast majority was teh Armenians, and they werewitholding the commerce and the arts of Gaziantep. The number of the Armenians who were dealing with farms and animal feeding were very few. Also there were Armenians who used to work on trade and industry with the Turks together. The Armenian Hunchakian committee started the uprisings on the sixteenth of November of 1895 on the purpose of srating an ethnic-religious conflict between Moslem and Armenian citizens of Antep. As well as in other parts of Anatolia where Armenian population was concentrated in, at Gaziantep -which is the second largest city in the Province of Aleppo- Armenian youthes were gagning up through schools. Both in the missionary schools’ and in the Armneians’ own schools separatist ideas were indoctrinating to young Armenian pupils. In organization of Hunchakian committee, the active role was undertook by the school teachers in antep.In fact, the branches of Hunchakian committee, of Gaziantep and Kilis Hinchak were carrying out their activities under the leadership of school teachers. İn this study, the uprising of 1895 and the role of the missionaries’s in this uprisings are examined. In addition, the repercussions of teh uprisings in Europe judged in teh light of consular reports and the archive of The New York Times.