Author:
Abstract
Dilimizde kemirme anlamına gelen erozyon Latince kökenli bir sözcük olup dünyanın kendisi kadar eski bir süreci ifade etmektedir. Erozyon gerçekte çok yavaş meydana gelen, gözle pek görülmeyen zararsız bir aşınım olayıdır. Fakat ülkemizin eğimleri sık değişen, yüksek amplitüdlü genç bir topoğrafyaya sahip olması bu doğal olayın yer yer afet boyutuna ulaşmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada Afyonkarahisar İli'nde 7340 km²'lik bir alan kaplayan, Akarçay kapalı havzasının orta bölümünde yer alan alt-havza niteliğindeki 801 km²lik Çobanlar bölümündeki erozyon olgusu değerlendirilmektedir. Sözkonusu bu alandaki toprak erozyonunun değerlendirilmesinde potansiyel yıllık toprak kaybı (R)USLE yöntemi ile CBS ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri kullanılmıştır. (R)USLE yöntemi uygulanması araştırma alanında ilk kez yapılan kantitatif bir çalışmadır. Bu yöntemle R (yağış), LS (yamaç uzunluğu ve eğimi), K (toprağın aşınabilirliği), C (bitki örtüsü-arazi kullanımı) ve P (toprak koruma) katmanlarının üretilmesinden sonra elde edilen sonuç haritasından Çobanlar Havzası'nda potansiyel toprak kaybı 0-195 ton/ha/yıl olarak saptanmıştır. Havzanın yıllık toprak kaybı Türkiye’nin başka yerlerinde aynı yöntemin uygulanmasıyla yapılan çalışmalarla karşılaştırıldığında Çobanlar Havzası'nın erozyondan orta derecede aşınabilirlikte etkilendiği ortaya çıkmıştır. Bunun nedeni havza litolojisinin önemli bir bölümünün tüf, tüf-aglomera gibi volkanik kökenli, metamorfik ve benzeri kolay aşınabilir kayaçlardan oluşmasıyla ilişkilidir. Ayrıca havzadaki erozyon olgusu kuzey kesimde, yerleşme ve nüfus yoğunluğunun azaldığı yerlerde daha şiddetli olarak saptanmıştır.
Keywords
Abstract
Erosion is a natural process occurring very slowly that it is not easily understood by observation. It sometimes reaches big amount called natural hazard, especially in a country like Turkey having a young topography with steep slopes and high geomorphological amplitude. In this study Çobanlar sub-basin covers an area of 801 km² in the middle part of the 7340 km² Akarçay areic basin which is located in the Afyonkarahisar Province was investigated. Annually soil loss occurring in the Çobanlar basin was calculated by R(USLE) method using GIS and remote sensing techniques with the R (rainfall erosivity), LS (slope length and steepness), K (erodibility), C (cover and management) and P (conservation support and practice) factor layers and maps were prepared. So potential soil loss in the study area was determined using these layers and that it is 0-195 ton/ha/year. This value can be comparied to the studies carried out in other places of Turkey, points out that the Çobanlar sub-watershed is under the effect of moderate erosion risk. The reason of this result is based on erodibility of rocks such as easily eroded tuff, tuff-agglomerate and some metamorphic rocks. Beside this it was observed that erosion occurs severely around the scattering settlements in high topography in this sub-watershed.