Author:
Abstract
Sosyolojideki temel kurumlardan biri dindir. Sosyoloji kuramları toplumsal gerçekliği açıklamaya çalışan genel bilgi ve açıklama düzenidir. Her bir kuram toplumu belirli kabullerden yola çıkarak ele alır. Sosyolojik kuramlar içerisinde çatışma kuramı, toplumsal hayatı çatışma üzerine oturtur. Buna göre toplumsal gruplar arasında çıkarlara dayalı olarak sürekli bir mücadele vardır. Marksist bakış açısı da, dinle ilgili görüşünü çatışmacı bir bakış içerisine oturtur. Bu çerçevede toplumsal hayatı belirleyen temel ekonomik elemanlar, ekonomik üretim biçimi ve üretim ilişkileridir. Diğer bir deyişle ekonomi bir alt yapı kurumudur. Üst yapı kurumları alt yapıdaki değişime göre değişir ve şekillenir. Din de, bir üst yapı kurumu olması sebebi ile ekonomik üretim biçimine tabidir. Bu çalışmamız kapsamında görüşlerini ele aldığımız Çetin Özek, dini Marksist felsefenin bakış açısına göre yorumlamaktadır. Özek dinin ekonomik üretim biçimindeki değişime göre değişip şekillendiğini ileri sürmektedir. Ona göre İslam dini de bu çerçevede ele alınabilir. İslam sadece kendi dönemindeki ekonomik üretim biçimine uygun olmasıyla diğerlerinden ayrılır. Yerleşik hayata geçmiş tarım toplumuna İslam uygun düşmektedir. Toplumsal hayattaki etkisi nötr olan din, toplumsal gelişmeyi sağlamada, siyasal birliği sağlamada etkisiz bir kurumdur. Dolayısıyla dinin diğer toplumsal kurumlar üzerinde şekillendirici bir etkisi yoktur. Bilakis bir üst yapı kurumu olan din ekonominin etkisi altındadır. Osmanlı toplumu için de, mevcut Türk toplumu içinde aynı yargı geçerlidir.
Keywords
Abstract
One of the basic institutions in sociology is religion. Sociological theories are the orders of explanations and knowledges that try to explain sociological reality. Each theory examines society with specific acceptations. Conflict theory builds social life on conflict. Accordingly there is a sustained fight based on expediency between social groups. Marxist viewpoint builds its religion idea on a conflictual view. In this frame basic components that determine social life are economic mode of production and production relations. In other words economy is a substructure institution. Superstructure institutions change and take their shapes according to the change in substructure. Also the religion as a superstructure institution subjects to economic mode of production. Çetin Özek we examine the thoughts of in this study comments religion from the aspect of Marxist philosophy. Özek asserts that religion changes and take shape in according to change in mode of production. Also İslam can be examinated in this frame according to Özek. İslam seperates from others simply because it is suitable with the mode of produce in its era. İslam chime in with agricultural society that jumped to settled-life. Religion that its effect is neutr in social life is an inefficient institution on providing social development and political unity. Therefore religion hasn’t a moulder effect on the other social institutions. Contrary religion as a superstucture institution is under the effect of economy. The same deliverange is viable for both Ottoman society and current Turkish society.