Author:
Abstract
Bu çalışmada, Türkiye’de Cumhuriyet ilan edildikten sonraki yıllarında maden işçilerinin çalışma hayatına ilişkin yapılan ilk düzenlemeler hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devletinde Tanzimat’ın ilanı ile başlayan dönemde, madencilik alanında ülkenin genel durumu ve bu alandaki eksikliği kısmen tespit edilmiş, bir bakıma maden sanayinin önemi kavranmıştır. Bu devrede her alanda yapılan düzenlemeler yanında madencilik işlerinin de bir düzene konulması düşünülmüştür. Bu doğrultudaki çalışmalar sonucunda madenlere ilişkin ilk yasal düzenleme 1858 tarihli Arazi Nizamnamesi ile yapılmıştır. Söz konusu nizamnamesinin yürürlüğe konduğu tarihe kadar geçen zaman içinde maden işletmeciliğine ilişkin ciddi ve esaslı prensiplerden oluşan bir düzenlemeye rastlanmamıştır. Ardından Fransız Maden Hukukundan alıntı yapılarak 1862 tarihli Maden Nizamnamesi hazırlanmıştır. Bu nizamnamenin yürürlüğe girmesi ile madencilik işleri bir mevzuata bağlanarak kısmen bir düzene girmiştir. Ancak bu nizamnamelerle, madencilik işlerinde çalışanların çalışma hayatına ilişkin gerçekçi düzenlemeler yapılmamıştır. İlk defa, madenlerde çalışanların çalışma hayatına yönelik düzenlemeler 1867 tarihli Ereğli Kömür Maden-i Hümayun İdaresinin Nizamnamesi’nde yer almıştır. Bu nizamnamenin hükümleri 1921 yılına kadar büyük ölçüde yürürlükte kalmıştır. Sözü edilen nizamnamede, o tarihe kadar açık şekilde bahsedilmeyen işçilerin çalışma, uyku ve istirahatları; yiyecek, ücret, sağlık sorunları ve maden ocağı sahibinin sorumlulukları gibi konular yer almıştır. Fakat maden işçilerinin çalışma hayatına ilişkin bu hükümler birçok nedene bağlı olarak hemen uygulamaya konamamıştır. Bu alanda görülen eksiklik Cumhuriyet’in ilanı ile başlayan dönemde giderilmeye çalışılmıştır. TBMM açıldıktan hemen sonra, madenlerde çalışan işçilerin durumları ele alınarak çalışma şartlarının düzenlenmesi, işçi sağlığının korunması, işçilere yardım yapılması ve birtakım vergilerden muaf tutulması gibi birçok önemli düzenlemeler yapılmıştır.
Keywords
Abstract
In this study, it is tried to give information about the first regulations on working life of the miners in the following years after the declaration of Republic. In the Ottoman Period starting from the declaration of the Reform, the general status of the country about mining and the lacknesses were determined. In a way, the importance of mining industry was understood. In the same period, mining issues were reorganised besides the improvement in every field. At the end of all developments, the first legal organisation was done by Field Regulation declared in 1858. Up to that date, no serious and radical legal regulation was encountered about mining. Following this regulation, a second regulation called Mining Regulation was prepared in 1862 based on the French Mining Law. After the declaration of this new regulation the mining issues were reorganised. However, the working life of the miners was disregarded again in this regulation. The issues about the working life of the miners were first mentioned in Ereğli Kömür Maden-i Hümayun İdaresi Nizamnamesi declared in 1867. The rules of this regulation were applied to the mining sector until 1921. In the mentioned regulation, the working, sleeping and the resting hours of the miners, the food, wages and health problems and the responsibilities of the mine owners were determined. Nevertheless, these rules were not put into application because of many reasons. All these lacknesses were tried to be deleted in the period starting from the declaration of Republic. When the Turkish Grand National Assembly opened, the conditions of the miners were discussed and then the neccessary and important alterations were made such as the regulation in working conditions, protecting the miners’health, helping the miners and exempting the miners from the taxes.