Author:
Abstract
Çocukların iletişim amaçlı ilk üretimleri, çoğunlukla gereksinimlerini aktardıkları istek ve rica sözceleridir. Ricaların iletişimsel rollerden etkilenerek farklı biçimlerde üretilebildiği görülmektedir. Konuşucu, dinleyicinin gereksinimlerini, sosyal statüsünü ve bağlamı göz önünde bulundurarak rica sözcelerini üretmektedir. Bu araştırmada; çocukların farklı etkileşimlerdeki rollerinin, rica sözcelerine yansıması konu edilmiştir. Çalışmanın amacı 4;0-6;0 yaş aralığındaki çocukların farklı bağlamlarda, ne tür rica sözceleri ürettiklerine ilişkin saptamalar yapılmasıdır. Katılımcı gözlem ve içerik çözümlemesi yöntemlerinin kullanıldığı çalışmanın örneklem grubu küme örnekleme tekniğiyle oluşturulmuştur. Çalışmanın örneklem grubunu oluşturan her bir yaş aralığından 20’şer olmak üzere toplam 60 çocuk seçilmiştir. Örneklem grubundaki çocukların öğretmenleriyle, arkadaşlarıyla, aileleriyle ve diğer bireylerle iletişimleri video kamera ve ses kayıt cihazı aracılığıyla kaydedilmiştir. Yapılandırılmamış alan çalışması niteliğinde toplanan doğal konuşma verisinin çözümlenmesinde kategori ve frekans analizleri kullanılmıştır. Çalışmanın kuramsal temelini oluşturan Dore (1978) ricaları; bilgi, eylem ve izin/onay isteme biçiminde üç alt kategoriye ayırmıştır. Çalışmanın temel bulgularına göre ricaların kullanım hiyerarşisi; eylem isteme>izin/onay isteme>bilgi isteme biçimindedir. Ricaların genellikle emir, bildirim ve soru biçimlerinde aktarıldığı; eylem isteme amacının emir biçiminde, bilgi isteme amacının ne/kim soruları biçiminde, izin/onay isteme amacının ise evet/hayır soruları kullanılarak üretildiği; dinleyici-konuşucu rollerinin ve yaşın rica üretimi açısından değişken değeri taşıdığı gözlenmiştir. Söz konusu yaş aralıklarında gereksinimlerin ve dilsel yeterlilik düzeyinin farklılaşmasına bağlı olarak çocukların farklı gereksinimlerini farklı rica biçimleri kullanarak aktardıkları gözlenmektedir.
Keywords
Abstract
The first communicative acts with purpose used by children are requests mostly including their various needs or requirements. Requests can be produced in different ways influenced by the communicative roles of participants. The speaker takes into consideration the needs of the audience, the social status of the audience and the context while producing utterances. The aim of this study is to identify requests uttered by Turkish speaking children ranging from 4;0 to 6;0 years of age to confirm the existence of age-specific characteristics. The study was mainly based on participant observation, cluster sampling, content analysis and frequency analysis techniques. There were a total 60 subjects in this study consisting of children aged from 4;0 to 6;0 and 20 samples per age. The children in the sample group were recorded by a video camera and a voice recorder while they were communicating with their teachers, friends, families and the other in