Author:
Abstract
Öz: Yeniden çeviriler, ilk defa görünür hale geldikleri 1990’lı yıllardan beri bir ilgi odağı olmakta ve çeşitli boyutları ile irdelenmektedir. Yeniden çeviri olgusunun kavramsal çerçevesi, bir kaynak metnin ilk çevirisi ve sonraki çevirilerinin neden farklılaştığı sorunsalı üzerine fikir yürüten Antoine Berman (1990), Paul Bensimon (1990) ve onları takip eden Yves Gambier (1994) tarafından oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu çerçeveye göre, yeniden çeviriler adım adım ilerleyen bir döngünün sonucunda ortaya çıkarlar; çünkü ilk çevirilerde erek okurlarca daha fazla okunabilme amacıyla yabancılığı ve kültürel mesafeyi azaltma gibi çeviri stratejilerinin benimsenir. İlk çevirilerde böylelikle, tamamlanmamışlık veya eksiklikler meydana gelir. Her yeniden çeviri, kaynak metne daha yakın bir erek metin oluşturarak kaynak metne dönüşü gerçekleştirir. Bu makalede amaç, yeniden çevirilerin bu yöndeki savlarının ve kaynak metne dönme eğiliminin geçerliliğini sorgulamaktır. Çeviri incelemesi için Ray Bradbury’nin Fahrenheit 451 (1953) adlı distopik metni ve dilimizde farkı yıllarda ve değişik çevirmenler tarafından çevrilmiş iki erek metni ele alınacaktır. Metin seçiminde, birçok metinle bağlantı kuran ve erek kültür için yabancı olarak nitelendirilebilecek çeşitli yan-metinsel ve metinlerarası ögeleri yoğun biçimde barındıran bir eser tercih edilmesi önemlidir. Bu doğrultuda, makalede kaynak metin ile erek metinlerin karşılaştırılması yapılacaktır. Fransız kuramcı Gérard Genette’in (1997) yan-metinsellik ve metinlerarasılık ayrımından yararlanılarak yeniden çevirilerin kaynak metne doğru giden bir yol izleyip izlemediği tespit edilmeye çalışılacaktır. Çalışma yeniden çeviri olgusunu betimlemeye yardımcı olacak ve bu yönde araştırmalar için ufuk açıcı olacaktır.
Keywords
Abstract
Abstract: Retranslations has been a focus of interest and studied with its various dimensions since they first became visible in 1990’s. The conceptual framework of retranslation phenomenon was mapped out by Antoine Berman (1990), Paul Bensimon (1990) and Yves Gambier (1994) that pondered on the question as to why the first and later translations of a source text differentiate. According to this framework, retranslations emerge as a result of a circle proceeding step by step; because translation strategies such as reducing foreignness and cultural distance are adopted in the first translations in order to make them more readable for the target readers. Thus, unaccomplishments or deficiencies occur in the first translations. Each retranslation realizes a return to the source text forming a closer target text to the source text. The aim of this study is to question the validity of these arguments and the tendency of retranslations in order to return the source text. For translation analysis, Ray Bradbury’s dystopian novel Fahrenheit 451 (1953) and its two target texts that were translated into our language in various years by different translators will be utilized. In the selection of text, it is important to prefer a work that has relations with many other texts and hosts various paratextual and intertextual elements intensively. Accordingly, the comparison of the source text and the target texts will be carried out in this article. Whether retranslations follow a path that goes through the source text will be determined benefiting from the distinction of paratextuality and intertextuality that was put forth by French theorist Gérard Genette (1997). This study will help describe the phenomenon of retranslation and be stimulating for the researches in this aspect.