Author:
Abstract
Âşıklık geleneği yüzyıllar boyunca Türk kültürünün sürekliliği açısından değeri tartışılamayacak yapı taşlarından biridir. Âşıklar söyledikleri şiirler vasıtasıyla toplumun yaşam biçimini, inançlarını, çevreyle ilişkilerini yansıtmışlardır. Karacaoğlan sözlü geleneğe dayalı olmasına rağmen çok sayıda şiiriyle günümüzde hala şöhretini koruyan önemli âşıklarımızdan biridir. Çağdaşlarını ve sonrasında gelen pek çok ozanı etkisinde bırakması nedeniyle geniş bir coğrafyada tanınmış, böylece Karacaoğlan geleneği olarak bahsedebileceğimiz bir gelenek oluşmuştur. Bu gelenek Karacaoğlan mahlasının başka şairler tarafından da kullanılmasına yol açmıştır. Hatta kimi zaman ‘Karacaoğlan söylemek’ deyimi ile ‘şiir söylemek’ sözü aynı anlamda kullanılmıştır. Karacaoğlan pek çok çalışmada çeşitli özellikleriyle ele alınmıştır. Bu çalışmalarda özellikle aşk, sevgili, tabiat gibi onun şiirlerinde ilk anda göze çarpan temalar üzerine yoğunlaşılmıştır. Ancak şiirlerinde o amaçla olmasa dahi hissedilen mizahi yön genellikle göz ardı edilmiştir. Oysa Karacaoğlan şiirlerinin önemli bir kısmında okuyucu/dinleyicinin en azından tebessüm etmesine yol açan sözler ve yapısal özellikler bulunmaktadır. Söz konusu özellikleri daha iyi ortaya koyabilmek için modern mizah teorilerine başvurmak gerekmektedir. Çalışmamızda Karacaoğlan’ın şiirleri ihmal edilen bu nokta üzerinden incelenmiştir. Bu amaçla Karacaoğlan’ın şiirleri modern mizah teorilerinden üstünlük kuramı, psikanalitik kuram ve uyumsuzluk kuramı açısından değerlendirilmiştir. Söz konusu değerlendirmeyi yapabilmek için öncelikle âşıklık geleneği üzerinden Karacaoğlan’ın hayatıyla ilgili bilgi verilmiş, sonrasında şiirlerle bağlantılı modern mizah teorileri açıklanmış ve bu teorileri içeren şiirler hakkındaki tespitler ortaya konulmuştur.
Keywords
Abstract
Minstrelsy tradition has been unquestionably one of the milestones in the continuity of Turkish culture for centuries. Minstrels have reflected the lifestyle and beliefs of the society, and their relations with the nature in their songs. Although based on oral tradition, Karacaoğlan is stil one of the foremost exponents today with numerous poems. He was widely known for his influence on his contemporary and subsequent poets, thus there has been a tradition called “Karacaoğlan tradition”. This tradition led to the use of Karacaoğlan pseudonym by other poets. In fact, sometimes the idiom “play poem” was replaced by “play like Karacaoğlan”. Karacaoğlan was considered from various aspects in many studies. In these studies, the concentration was on the most striking features in his themes such as love, lover, and nature. But the sense of humor apparent in his poems, though not intended, was usually ignored. In Karacaoğlan’s most poems, however, there are sayings and idiosyncrasies that make the reader or listener smile to say the least. To better present the features mentioned, modern humor theories need to be referred. In this study, the most ignored features in Karacaoğlan’s poems were analyzed. For this purpose, Karacaoğlan’s poems were evaluated in terms of superiority theory, psychoanalytic theory, and disharmony theory which are among modern humor theories. To be able to evaluate the subject, firstly, some information about Karacaoğlan’s life has been given with respect to minstrelsy tradition, then modern humor theories regarding his poems have been explained, and finally the findings in the poems including these theories have been demonstrated.