Author:
Abstract
Safevî hükümdarı Şah II. İsmail’in yaklaşık 14 aylık saltanat süresi dâhilî mücadeleler içinde geçmiştir. Zira babası Şah Tahmasb’ın ölümünün ardından aşiretler (Ustacalu, Rumlu, Afşar, Dulkadirlü, Türkmen ve Tekelü) arasında devlet içinde hâkimiyet kurma odaklı iç çekişmeler başlamıştı. Bu mücadeleye, saraydaki Harem ile birlikte Tacik, Çerkez ve Gürcü kökenli gruplar da karışmışlardır. Bu bağlamda vefat eden Şah Tahmasb’ın Çerkez ve Gürcü menşeli hanımları, kendi oğullarını iktidara taşımak için kıyasıya bir mücadeleye girişmişlerdir. Sonuçta Şah Tahmasb’ın kızı ve kendi kız kardeşi olan Perihan Hanım’ın ve etkin aşiretlerin (Rumlu, Avşar, Türkmen ve Tekelü) desteğini alan İsmail Mirza, bazı mücadelelerden sonra tahta geçmiş ve ilk iş olarak kendisi için tehdit oluşturabilecek aile bireylerini (İbrahim Mirza, Bediüzzaman Mirza vs.) katlettirmiştir. Bu işi yaparken kendi saltanatı için ileride tehlike arz edebilecek Kızılbaş reislerini de aynı zamanda ortadan kaldırmıştır. Tüm bunların ardından da Şiiliği daha ılımlı bir hale büründürme ve Sünniliğe hoşgörü ile yaklaşma politikasına yönelmiştir. Şah II. İsmail, dinî politikası çerçevesinde saraydan Şii ulemayı uzak tutarak Sünni ulema ile yakınlaşmaya çalışmıştır. Ayrıca İran sınırlarını tehdit eden batıda Sünni Osmanlı ve doğuda Özbek saldırılarının önüne geçmek için On İki İmam’ın ihtilaflı doktrinlerini yasaklamıştır. İşte biz bu makalemizde, Şah II. İsmail’in devlete hâkim olma süreci ile dinî politikalarını (eğilimlerini) Farsça kaynaklar ve telif (araştırma) eserler ışığında izah etmeye ve anlamaya çalışacağız.
Keywords
Abstract
Safavid Ruler Shah Ismail II spent his 14 months rule with internal struggles. Since, following death of his father Shah Tahmasb, the clans started to struggle to dominate the state against each other. These struggles were also involved by Tajik, Circassia and Georgia origin groups together with the Harem. Since, the Circassia and Georgia originated wives of deceased Shah Tahmasb were in fight against each other to make their own children ruler. Finally, Ismail Mirza obtained the supports of his sister Perihan and strong clans; after some struggles, he had the throne and enabled some family members who might be threat to his rule to be killed. By the way, he also removed some Qizilbash chiefs who might also become a threat for his rule. After all, he had the policy to make Shiah more moderate and tolerate the Sunnis. Shah Ismail II tried to get close with Sunni ulema instead of Shiah ulema who were kept away from the palace. Also, to protect the borders against Sunni Ottomans at west and Uzbeks at east, he banned the controversial doctrines of Twelve Imams. In this regard, rituel cursing by ulama-sponsored was banned, while at the same time invective Shi’te slogans were erased from mosques and palace walls in Safavid capital Qazvin. In this study, the process in which Shah Ismail II dominated state and his religious policies will be tried to be explained with reference to Persian sources and researches.