Author:
Abstract
Bu çalışmanın amacı, ilköğretim müzik ders kitaplarında yer alan Geleneksel Türk Müziği (GTM) kaynaklı eserleri makam, usûl ve tür bakımından inceleyerek, müziğe dair kültürel mirasın aktarımında bu kitapların ne derece rol oynadığını belirlemektedir. Araştırmanın veri setini ve örneklemini Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu’nca eğitim aracı olarak kabul edilmiş ilköğretimin tüm sınıf düzeyinde öğretmen kılavuz ve öğrenci çalışma kitaplarında yer alan makamsal nitelikte bestelenmiş-yaratılmış şarkı ve anonim türküler oluşturmaktadır. Buna göre, ilköğretim müzik ders kitaplarında yer alan GTM kaynaklı eserlerin nicel dağılımlarında belirgin bir dengesizlik ortaya çıkarken, makamsal açıdan tüm bir ilköğretim sürecinin Segâh, Hüseyni, Uşşak, Nihavend, Rast, Mâhur, Gerdâniye, Hicaz ve Acem Kürdi makamlarından oluştuğu belirlenmiştir. Burada Uşşak-Hüseyni ailesinin açık ara farkla öne çıkması, makamsal çeşitliliğin yoksunluğunu kanıtlarken, Türk müziğinde sıklıkla kullanılan Kürdi, Karcığar, Hüzzam, Kürdili Hicazkâr, Nikriz ve Sabâ gibi makamlara hiç yer verilmemesi önemli bir bulgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca günümüzdeki müzik eğitimi sisteminin mikrotonal seslerle eğitim yapmaya imkân tanımaması tüm bir müfredattaki Türk müziği teorisinin işitsel etkiye sahip bir makam anlayışından ziyade dizi mantığı içinde yeniden inşasını zorunlu kılmıştır. GTM kaynaklı eserler zaman organizasyonu açısından değerlendirildiğinde, usûl yerine ölçü kavramının esas olarak alındığı tespit edilmiştir. Tür bağlamında değerlendirildiğinde ise, elde edilen veriler türkülerin Türk müziği kaynaklı repertuvarın ve makamsal nitelikli çocuk şarkılarının oldukça önünde olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak GTM kaynaklı eserlerde sistematik bir Türk müziği anlayışına gidilmeli, makamsal ezgi yapıları zengin eserlere ağırlık verilmelidir. Tek tip bir ses organizasyonu yerine makam çeşitliliğini arttıran eserlere yer verilmeli ve mevcut oranlar eşit bir dağılım göstermelidir. Ritmik yapıda öne çıkan ölçü anlayışı yerine usûl kavramını belleklere kazıyan eserler öğrencilerle buluşturulmalıdır.
Keywords
Abstract
The purpose of this study is to analyze works of Traditional Turkish Music (TTM) origin in primary education music textbooks with respect to “maqam” (a type of melodic mode system), “usûl” (a type of rhythmic cycle), and style and determine to what extend these play role in conveying the cultural heritage. The data set and sample of the research consists of songs and anonym folk songs that are composed/created with a maqam mode and are found in all course levels of primary school teacher guides and student workbooks, which are accepted as educational tools by the Ministry of Education Turkish Education Board. According to this, while there was a clear unbalance in the quantitative distribution of works of TTM origin that were available in primary school music textbooks; in terms of maqams, all the primary education process was based on the “Segâh”, “Hüseyni”, “Uşşak”, “Nihavend”, “Rast”, “Mâhur”, “Gerdâniye”, “Hicaz”, and “Acem Kürdi” maqams. An important finding of the study is that the “Uşşak-Hüseyni” family was, by far, distinctly prominent in these, which proves the deficiency of maqam