2 DÜNYA SAVAŞI ARASINDA MİSYONER ÇALIŞMALARI, TİCARİ FAALİYETLER VE KOMÜNİZMİN ÜÇGENİ İÇINDEKİ TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİ
Author:
Abstract
Türk-Amerikan ilişkileri benzer demokratik ideoloji üzerinde gelişti. Demokrasi Amerika Birleşik Devletleri’ni ve Türkiye'yi 1920'lerin başında sonra birbirine yakınlaştırırken, Türk Hükümeti’nin ABD'de ‘İlk Kırmızı Korku veya Kızıl Korku’ olarak tabir edilen Komünizme karşı tutumu, Amerikalılara Türkiye'nin güvenilir bir müttefik olduğuna dair güvence verdi. Atatürk Hükümeti’nin, Saltanatı ve Halifeliği kaldırması ve cumhuriyet rejimini benimseyerek Türk Ulus’unun demokratik yönünü belirlemiş olması ABD’de olumlu karşılanmasına rağmen, 1920-1938 yılları arasında ABD yetkililerinin Türk Hükümeti'nin komünizme karşı tutumunu yakından izlediği ve Beyaz Saray'a bildirdiği ABD arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır. Türkiye’nin komünizm rejimini benimsememesi ve komünist faaliyetlerini yurt içinde kontrol altında tutması, ABD-Türkiye arasındaki dostane ilişkilerinin zemini oluşturan faktörlerden biridir. Bu ikili ilişki İkinci Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş sırasında zirveye ulaşmasına rağmen, 1974 Kıbrıs Barış Harekatı, 2003 Irak ve Bağdat işgali gibi dönemlerde bu çift taraflı dostane ilişki durağan ara dönemler yaşamıştır. Tarihçilerin, erken ABD-Türk ilişkileri hakkındaki çalışmaları genellikle misyonerlik faaliyetleri ve bir dereceye kadar ekonomik ve mali ilişkiler etrafında yoğunlaşırken, ABD arşiv dosyalarına ve belgelerine göre, Washington’un Türkiye’deki komünist faaliyetleri izlediği ve Türk hükümetiyle olan bu dostça ilişkide Türkiye’nin komünizme karşı tutumu küçümsenmesi mümkün değildir. Dolayısı ile bu çalışma 1920-1938 Türkiye-ABD ilişkilerine misyonerlik, ticari ve komünizm üçgeninde bakmaktadır.
Keywords
Abstract
Turkish-American relations were built on a similar democratic ideology. While democracy brought the United States and Turkey closer in the early 1920s and thereafter, the attitude of Turkish government against Communism during the First Red Scare in the U.S. assured Americans that Turkey was a trustworthy ally because it shared common democratic values. Although the abolition of Sultanate and caliphate and declaration of a republican form of government determined the democratic direction of the Turkish nation, the Turkish government’s position against communism between 1920 and 1938, which US officials closely watched and reported to the White House, established long lasting friendly relations between the United States and Turkey. This bilateral relationship reached its peak during the Second World War and the Cold War. While historians' works about early US-Turkish relations largely revolves around missionary activities and to some extent economic and financial interactions, the US archival dossiers and documents reveal the importance of the Turkish government’s attitudes against communism in this friendly relationship. Therefore, this study looks at Turkish-American relations within the triangle of missionary work, commercial activities, and communism between 1920 and 1938.