Author:
Abstract
Allah Teâla Kur’an-ı Kerim’in bazı ayetlerinde mahlûkatın özelliklerini taşıyan bir takım ifadeleri kendisi için kullanmıştır. Hz. Peygamber de bazı hadislerinde aynı ifadelerle Allah’ı tavsif etmiştir. Kur’an ve hadislerde kullanılan bu türden ifadelerin yanlış anlaşılması bazı kelam ekollerinde Allah hakkında yanlış tasavvurların oluşmasına zemin hazırlamıştır. Müşebbihe, Mücessime ve onlar gibi düşünenler ayet ve hadislerde geçen bu ifadeleri zahirî manalarıyla anlayıp Allah Teâla’yı mahlûkata benzetmişlerdir. Buna karşılık Cehmiyye, Mutezile ve Ehl-i Sünnet âlimlerinin büyük çoğunluğu yaratılmışlık özelliği taşıyan sıfatları Allah’tan nefy etmişler, Kur’an ve hadislerde geçen bu ifadelerin Allah’ın şanına yaraşır bir şekilde tev’il edilmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Bu makalenin amacı muteahhirin döneminin en önemli kelamcılarından biri olan Fahreddin Razî’nin haberî sıfatlar hakkındaki düşüncesini, bu sıfatların doğru anlaşılması için kullandığı yöntemi ve yaptığı yorumları ortaya çıkarmaktır. Razî, bir taraftan teşbih ve tecsim düşüncesine sahip olan Haşeviyye ve Kerramiyye gibi mezheplerin Allah’ın haberî sıfatlar hakkındaki yanlış inanışlarını eleştirip onlara karşı çıkarken diğer taraftan tenzih inancına uygun olan Allah tasavvurunun zihinlere yerleşmesi için Kur’an ve hadislerde geçen yaratılmışlık özelliği taşıyan bu ifadelere yeni anlamların verilmesi gerektiğini savunmuştur. Razî, bu ayet ve hadislerde geçen her bir haberî sıfatın zahir manasıyla kullanılmasının imkânsızlığını aklî ve mantıkî delillerle ve yaptığı te’villerle ortaya koymuş, Müslümanların zihinlerinde Allah inancının doğru bir şekilde yerleşmesine katkıda bulunmuştur.
Keywords
Abstract
Allah, in some verses of Quran, used various expressions which are peculiar to the creatures for himself . The prophet also depicted Allah with the same terms in his sayings. The misperception of such expressions used in Quran and Hadith paved the way for false depictions of Allah in some Kalam schools. Mushabbihah, Mucassimah and those who thought in the same way understood those expressions used in Quran and Hadith in their literal meaning and likened Allah to the creatures. On the other hand, Cehmiyye, Mutezilah and a great majority of Sunnah scholars kept attributes regarding creation away from Allah. They emphasized that these expressions used in Quran and Hadith should be interpreted in a way worthy of Allah’s glory. The aim of this article is to bring to light the ideas of Fahreddin Razi, who is one of the most preeminent figures of Kalam discipline, on informing attributes, the method he used to make these attributes understood correctly and his comments related to this subject. While on the one hand he criticised and opposed to the misbeliefs of schools such as Haşeviyye ve Kerramiyye, which had the concept of comparision (teşbih) and embodiment (tecsim) regarding Allah’s informing attributes, on the other hand he asserted that new meanings be given to expressions bearing attributions to creatures in Quran and Hadith in order to settle correct conception of Allah in accordance with tenzih belief in minds. Razi proved the impossibility of using each informing attribute in their literal meaning with intellectual and logical proofs and interpretations and helped place the belief of Allah in Muslim’s minds in a right way.