GÖMEÇ OVASI (BALIKESİR) VE YAKIN ÇEVRESİNDE JEOLOJİK-LİTOLOJİK ÖZELLİKLER İLE ARAZİ KULLANIMI ARASINDAKİ İLİŞKİLER
Author:
Abstract
Kıyı Ege Bölümü’nün kuzeyinde yer alan Gömeç Ovası ve yakın çevresi, Kazdağı ile Madra Dağları arasında yer alan Edremit havzasının güney kesiminde yer almaktadır. Sahanın jeolojik-litolojik özellikleri arazi kullanımını şekillendiren ve çeşitlendiren doğal etkenlerdendir. İnceleme sahasında kristalize kireçtaşları üzerinde (VII. sınıf ) zeytinlikler ve maki/garig, alanları yer alırken, metamorfiklerden (VII. sınıf) oluşan alanlarda ise genellikle zeytinlikler bulunmaktadır. Neojen volkanitler (VI.-VII. sınıf) üzerinde kızılçam, maki-garig, mer’a ve ikincil konut alanları yer almaktadır. Neojen göl sedimentleri (III.-IV. sınıf) üzerinde zeytinlikler yayılış göstermektedir. Tüf katkılı Neojen sedimentlerden (III.-IV.- V. sınıf) oluşan alanlarda zeytinlikler yer alırken, tüfler (VII. sınıf) üzerinde maki-garig ve zeytinlikler bulunmaktadır. Konglomeraların (IV.-V. sınıf) yayılış gösterdiği sahalarda zeytinlik ve kuru tarım alanları yer alırken, birikinti koni-yelpazeleri (IV.-V. sınıf) üzerinde zeytinlik ve yerleşim alanları bulunmaktadır. Alüvyonlar (I.-II.-III.-IV. sınıf) üzerinde ise sulu/kuru tarım, yerleşim, mera alanları yer almaktadır. Suya doygun alüvyal sahalarda ise mera, ikincil konut ve sazlık-bataklık alanlar dikkat çekmektedir. Jeolojik-litolojik özellikler toprak oluşumunu ve verimliliğini tayin edebilmektedir. Nitekim Neojen gölsel sedimentler ve alüvyonlar üzerinde gelişen toprakların Katyon Değişme Kapasitesi (KDK) yüksekken tüf, metamorfikler ve volkanitler üzerinde gelişen toprakların KDK’sı oldukça düşüktür. Araştırma alanında eğimin % 10’u aştığı ve doğal bitki örtüsünü büyük ölçüde kaybetmiş tüfler, volkanitler ve metamorfiklerden oluşan arazilerde yürütülen tarım faaliyetleri şiddetli erozyona neden olmaktadır. Öte yandan, yer altı suyu rezervi zayıf olan ova tabanında sulu tarım yapılması, tuzlanmaya neden olmakta ve bu durum tarımsal üretimin/verimin düşmesine yol açmaktadır. Arazi degradasyonu ve erozyonun önlenebilmesi için arazilerin jeolojik-litolojik özelliklerinin bilinerek buna uygun bir arazi kullanım deseninin oluşturulması gereklidir. Nitekim Gömeç Ovası ve yakın çevresinde anamateryal-toprak-arazi kullanımı ilişkileri çerçevesinde; Neojen gölsel tortul formasyonları ve kolüviyal depolar zeytinlik, eğimli ve yüksek alanlar orman alanı, sahanın kıyı kesimindeki tüf ve volkanitlerden oluşan alan ise turizm yapılaşması için kullanılmalıdır.
Keywords
Abstract
Situated in the north of the Coastal Aegean Section, the Gömeç Plain and its immediate surroundings are located in the southern part of the Edremit basin between Kazdağı and Madra Mountains. Geological-lithological characteristics of the research area are among natural factors shaping and diversifying land use. In the study area, there are olive groves and maquis / garrigue on the crystallized limestones (class VII) while in areas consisting of metamorphics (class VII) there are generally olive groves. On the Neogene volcanics (grades VI.-VII), there are red pine, maquis-garrigue, pasture and secondary housing areas. Olive groves are spread over Neogene lake sediments (class III.-IV). While there are olive groves in the areas consisting of tuff doped Neogene sediments (class III.-IV.- V.), tuffs (class VII) contain maquis-garrigue and olive groves. In the areas where conglomerates (class IV.-V) are spread, there are olive groves and dry agricultural areas whereas there are olive groves and settlements on the alluvial (deposit) cone-fans (class IV.-V). On the alluvions (class I.-II.-III.-IV), there are irrigated / dry farming, settlement and pasture areas. In water-saturated alluvial fields, pasture, secondary housing and reed-swamp areas are noteworthy. Geological-lithological characteristics are able to determine pedogenesis and soil productivity. Hence, Cation Exchange Capacity (CEC) of soils which develop on Neogene lacustrine sediments and alluvions is high whereas CEC of those which develop on tuffs, metamorphics and volcanites is quite low. In the research area, agricultural activities carried out on lands composed of tuffs, volcanites and metamorphics, where the slope exceeds 10% and have largely lost their natural vegetation, cause severe erosion. On the other hand, irrigated farming on the plain bottom, which has a weak groundwater reserve, leads to salinization and this situation causes a decrease in agricultural production / yield. In order to prevent land degradation and erosion, it is necessary to establish a land use pattern by knowing the geological-lithological characteristics of the land. As a matter of fact, within the framework of relationships between parent material-soil-land use in Gömeç Plain and its immediate surroundings; Neogene lacustrine sedimentary formations and colluvial depots (deposits) should be used for olive grove; sloping and high areas for forest area; and region consisting of tuff and volcanics on the coastal section of the area should be used for tourism construction.