DERVİŞ HASAN MEDHÎ’NİN TERCÜME-İ ŞÂHNÂME-İ FIRDEVSÎ ADLI ESERİNİN TÜRK KİTAP SANATLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Author :
Abstract
Fars edebiyatının önemli yapıtlarından biri olarak kabul edilen, kahramanlık ve destansı olayları ele alan Şehname İslam dünyasının en çok tanınan ve okunan eserlerinden birisidir. Firdevsi tarafından İran’da yazılmaya başlanan kitabın çok sayıda kopyası süslenmiş ve metinde anlatılan çok sayıda konu resimlendirilmiştir. Bu bakımdan kıymetli kitap özelliği taşıyan Firdevsi Şehnamesi, Osmanlı hükümdarları tarafından da beğeni ile okunmuş ve kütüphanelerinde bulundurulmuştur. Gelişen süreçte kimi Osmanlı Sultanları atalarının veya kendi Şehnamelerini hazırlatırken kimisi de Firdevsi Şehnamesi’nin tercümesini yaptırmıştır. Bu tercüme eserlere kimi zaman kitabı hazırlatan sultanın beğenisi doğrultusunda yeni bölümler eklenmiştir. Böylece ilgili Osmanlı Sultanının şehnamesine dönüşen kitap Sultanın kendini anlatma veya kendisinden bahsetme aracı da olmuştur. Günümüze gelen örneklerine bakıldığında şehname, edebi bir eser olma özelliği taşımasının yanı sıra kitap sanatları açısından da önemli bir yere sahiptir. Yurtiçinde ve yurtdışında birçok kütüphane, müze ve özel koleksiyonda gerek Firdevsi’ye ait Şehnamenin farklı yazarlar tarafından istinsah edilen örnekleri, gerek başka isimlerle hazırlanan nüshaları, gerekse orijinal eserin tercümeleri mevcuttur. Çalışmanın konusunu oluşturan ve Derviş Hasan Medhi’ye ait olan Tercüme-i Şâhnâme-i Firdevsî adlı eser Paris Bibliotheque Nationale'de yer almaktadır. Cilt, ebru, resim ve tezhip sanatına dair örnekleri barındıran el yazması, çalışma kapsamında Osmanlı kitap sanatları açıdan incelenmiştir. Eserde yer alan cilt, tezhip, ebru ve resim örnekleri dönem, üslup özellikleri ve sanatçı bağlantıları açısından analiz edilmiştir.
Keywords
Abstract
Considered as one of the important works of Persian literature, Şehname, which deals with heroic and epic events, is one of the most known and read works of the Islamic world. Many copies of the book, which was written by Firdevsi in Iran, are decorated and numerous subjects described in the text are illustrated. In this respect, the Firedevsi Şehname, which has the feature of a valuable book, was read by Ottoman rulers with pleasure and for hide it in their libraries. During the developing period, while some Ottoman Sultans were preparing their ancestors or their own Şehnames, who made the translation of the Firedevsi Şehname too. New sections were added to these translated works in line with the appreciation of the Sultan who had prepared the book. Thus, the book, which became the Shahnameh of the related Ottoman Sultan, became an intermediary for the Sultan to explain himself or mention him. The Şehname that can look at the examples that come to our day, has an important place in terms of book arts as well as being a literary work. There are both the copies made by other authors, the copies made by other names, and translations of the original work in your library, museum and private collections at home and abroad. Tercüme-i Şâhnâme-i Firdevsî is located in Paris Bibliotheque Nationale. This work, in which there are examples of skin, marbling, painting and illumination art, was examined from the point of view of Ottoman book arts within the scope of the study. The volume, gilding, illumination, marbling and painting examples in the work, in terms of period, style features and artist samples were examined.
Keywords
- Atasoy, N. (2011) Hasbahçe. İstanbul. Milenyum Yayıncılık.
- Atasoy, N. (2016) Kara Memi. İstanbul. Masa Yayınları.
- Atıl, E. (1978). ‘’Ahmet Nakşi, An Eclective Painter Of The Early 17th Ceuntry. Fift İnternational Congresses of Turkish Art. Budapest, 103-121.
- Özcan, A. R. (1993) " Osmanlılarda Kitap Sanatları, Osmanlılarda Cilt", Osmanlı Ansiklopedisi, İstanbul. İz Yayıncılık. V, 243.
- Arıtan, A. S. " Ciltçilik ", İslam Ansiklopedisi, TDV yayınları, İstanbul 1993, VII, ss.551-557.
- Derman, M. U. (1977). Türk Sanatında Ebru. İstanbul, Ak Yayınları.
- Derman, M. U. (2012). “Tuğra”. İslam Ansiklopedisi, C.41, İstanbul: 336-339. TDV Yayınları.
- Değirmenci, T. (2007). Resmedilen Siyaset: II. Osman Devri (1618-1622) Resimli El Yazmalarında Değişen İktidar Sembolleri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi.
- Değirmenci, T. (2012). İktidar Oyunları ve Resimli Kitaplar- II. Osman Devrinde Değişen Güç Simgeleri. İstanbul. Kitap Yayınevi.
- Gülgen, H. ((2016). “Türk Ebru Tarihi’nde Ustalar ve Üslup Değişimi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 25-1, 153-183.
- Kanar, M. (2010). “Şâhnâme”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, C.38, İstanbul: 289.
- Kurtuluş, R. (2002). “Keyâniler” İslam Ansiklopedisi, TDV. Yayınları, C. 25. Ankara: 346.
- Mahir, B. (2009). Osmanlı Bezeme Sanatında Saz Üslubu. A. R. Özcan (Editör). Hat ve Tezhip Sanatı. Ankara: 378-395. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Naskalı, E. (2009). “Sâsânîler”, İslam Ansiklopedisi, TDV. Yayınları, C.36. İstanbul: 174-176.
- Sachin, G. (2015). “17. Yüzyılda Yapılmış Mensûr Şehnâme Tercümesi III. c, (vr. 121b-151a, İnceleme, Metin, Dizin), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Tanındı, Z. (1999). “Osmanlı Sanatında Cilt”, Osmanlı Kültür ve Sanat Ansiklopedisi, Ankara: C.11, 103- 107.
- Tanındı, Z. (2008).“Sultanlar, Şairler ve İmgeler: Şehnâme-i Firdevsi’nin Mukaddimesinin Resimleri”, Uludağ Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2008/2. Bursa: 268.
- Yerdelen, C. (1997). “Divan Edebiyatı Kaynaklarından Şehname”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8. 99-104
- HPTTPS-1: http://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc346647: Erişim Tarihi: 03. 07. 2020, 11.35 HTTPS2:http://www.alvinPortal.org/alvin/view.jsf?aq=%5B%5B%7B%22A_FQ%22%3A%22otto man%22%D%5D%5D&c=16&aqe=%5B%5D&af=%5B%22RES_facet%3Atext%22%5D&searchTy pe=EXTENDED&pid=alvin-record%3A55591&dswid=-7842: Erişim Tarihi: 03. 07. 2020, 11.50.
