Author:
Abstract
Türk tarihinde kuş figürleri, zengin sembolik anlamları ile birlikte dokuma sanatlarından mimariye, edebiyattan müziğe kadar kültür ve sanatımızın pek çok alanında kendilerine yer bulmuşlardır. Bu figürler arasında güvercin ve kırlangıç figürlerini de saymak mümkündür. Özellikle dokuma sanatlarında ve mimaride sıkça karşılaşılabilen güvercin ve kırlangıç figürlerinin önemli örneklerinden birkaçına Manisa’nın Kırkağaç İlçesi’ndeki tarihi konakların cephelerinde rastlanmaktadır. Tarihi Kırkağaç konakları üzerinde tespit ettiğimiz toplam dört adet kuş figüründen üçü güvercin, biri ise kırlangıç figürü olarak işlenmiştir. Söz konusu kırlangıç ve güvercin figürlerinin dördünün de, tarihi konakların giriş cephelerine rölyef karakterinde işlendikleri anlaşılmaktadır.
Uygurlar’dan itibaren Türk kültür ve sanat tarihinde somut bir şekilde varlığını sürdüren kırlangıç, dostluğun ve sevginin sembolü olmasının yanısıra insanı şerden beladan ve kazadan koruduğuna da inanılmıştır. Yine kırlangıçların yuva yaptıkları yerlere bereket ve bolluk getirdiği inancıyla Uygur evlerinin duvarlarına ve çatılarına kırlangıçlar için yuvalar yapmak gelenek haline dönüşmüştür. Aynı şekilde dostluk, barış, bolluk ve bereket sembolü olmasıyla birlikte, müjdeli haber ve uğur getirdiği inancı, güvercinin Uygur Türkleri’nden bu yana sanat ve edebiyatta somut bir şekilde yer tutmasını sağlamıştır.
Bu inanç ve gelenekler doğrultusunda süregelen güvercin ve kırlangıç figürlerinin mimaride kendine yer buluşuna Anadolu’dan somut ve dikkat çekici örnekler olarak makalemizde yer verdiğimiz Kırkağaç konaklarındaki güvercin figürleri; 1869 tarihli Hamdi Nart Konağı’nın giriş alınlık kemerinin kilit taşında, 1870 tarihli Kadriye Tör Evi giriş kapısı lento taşı üzerinde, 1870 tarihli Ahmet Dalgıç Konağı bahçe girişi kemer kilit taşında karşımıza çıkmaktadır. Makelemizde yer verdiğimiz kırlangıç figürü ise, 1887 tarihli Resul Ensezer Konağı’nın giriş alınlığında yer almaktadır.
Keywords
Abstract
In Turkish history, bird figures, with their rich symbolic meanings, have found their place in many areas of our culture and art, from weaving arts to architecture, from literature to music. Among these figures, it is possible to count pigeon and swallow figures. A few of the important examples of pigeon and swallow figures, which can be encountered especially in weaving arts and architecture, are found on the facades of historical mansions in the Kırkağaç District of Manisa. Of the four bird figures we identified on the historical Kırkağaç mansions, three were engraved as a pigeon and one as a swallow. It is understood that all four of the swallow and pigeon figures in question were carved in relief on the entrance facades of historical mansions.
The swallow, which has continued to exist in a tangible way in the history of Turkish culture and art since the Uyghurs, is believed to protect people from evil, trouble and accident, as well as being a symbol of friendship and love. It has become a tradition to make nests for swallows on the walls and roofs of Uyghur houses, with the belief that swallows bring abundance and abundance to the places where they nest. Likewise, as a symbol of friendship, peace, abundance and fertility, the belief that it brings good news and good luck has enabled the pigeon to have a concrete place in art and literature since the Uyghur Turks.
Pigeon figures in Kırkağaç mansions, which we have included in our article as concrete and remarkable examples from Anatolia, where the figures of pigeons and swallows continue in line with these beliefs and traditions; It appears on the keystone of the entrance pediment arch of Hamdi Nart Mansion dated 1869, on the lintel stone of the entrance door of Kadriye Tör House dated 1870, and on the arch keystone of the garden entrance of Ahmet Dalgıç Mansion dated 1870. The swallow figure, which we have included in our article, is located on the entrance pediment of the Resul Ensezer Mansion dated 1887.