Author :
Abstract
Bu yazı, Altun Yaruk’ta on bir kez geçen erte sözcüğü üzerinde durmaktadır. Bilindiği üzere Altun Yaruk Uygur Türklerine ait önemli eserlerden biridir. Dönemin sosyal ve kültürel hayatına ışık tutan tutan temel yapıtlar arasındadır. Türk dilinin tarihsel gelişimi ve söz varlığı açısından da zengin bir kaynak durumundadır. Dolayısıyla metinde yer alan her sözcük başlı başına bir inceleme konusudur. Karşılaşılan örnekler dikkatle incelendiği zaman eserde yapı bakımından iki ayrı ertenin bulunduğu açıktır. Birincisi er (=erken) isim köküne +te bulunma durumu eki getirilerek elde edilen erte, ikincisi ise ert- (=geçmek, işlemek, devam ettirmek) fiiline -e zarf-fiil eki eklenerek oluşturulan erte’dir. İnceleme sonucunda bu sözcüklerin metinde farklı anlam ve işlevlere sahip olduğu görülmüş, Eski Uygur Türkçesinde edat olarak kullanılışı tanıklanmıştır. Buna göre erte (
Keywords
Abstract
This article focuses on the world erte taking place eleven times in Altun Yaruk. Altun Yaruk is one of important works belonging to Uighur Turks. It is among basic books clarifing the social and cultural life of term. In addition to it is a rich source points of historical progress and vocabulary of Turkish language. So every word taking place in the text, is a study matter in itself. When the examples are analysed carefully it is clear that there are two forms of erte in the book in point of structure. The first is formed by adding +te locative suffix to the er (=erken) nominal root. The second is gained by adding -e gerund suffix to the ert- (=geçmek, işlemek, devam ettirmek) verbal root. As a result of the review it is understood that the word erte has different meanings and functions and it is illustrated that erte is used as a preposition in Old Uighur Turkish. According to this, the word erte (
Keywords
- ALKAYA Ercan (2007). Kuzey Grubu Türk Lehçelerinde Edatlar, Elazığ: Manas Yayıncılık.
- ARAT ReĢit Rahmeti (1991). Kutadgu Bilig, Ankara: TDK Yay.
- ARAT ReĢit Rahmeti (2006). Atabetü’l-Hakayık, Ankara: TDK Yay.
- ATALAY Besim (2006). Divanü Lügati’t-Türk Dizini - IV, Ankara: TDK Yay.
- AYVERDĠ Ġlhan (2008). Misalli Büyük Türkçe Sözlük 1 (A-G), Ġstanbul: Kubbealtı NeĢriyat.
- CAFEROĞLU Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
- CAN Meltem (2010). Eski Uygur Türkçesinde Ġkilemeler, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- CLAUSON Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, London: Oxford Press.
- ÇAĞATAY Saadet (1945). Altun Yaruk’tan Ġki Parça, Ankara: AÜDTCF Yay.
- ÇAĞBAYIR YaĢar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük, Ġstanbul: Ötüken NeĢriyat.
- DOĞAN D. Mehmet (2011). Doğan Büyük Türkçe Sözlük, Ankara: Yazar Yay.
- ERCĠLASUN Ahmet B. (2001). “L, N, R’den Sonra Niçin T”, TDAY Belleten 2000, s. 191-
- 7 Ġkileme Ģeklindeki bu söz öbeği için konuya iliĢkin çalıĢmalarda (Can 2010, ġen 2002) herhangi bir
- ERCĠLASUN Ahmet B. (2009). Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yay.
- ERGĠN Muharrem (2010). Orhun Abideleri, Ġstanbul: Boğaziçi Yay.
- GABAIN A. Von (1995). Eski Türkçenin Grameri, Çev.: Mehmet Akalın, Ankara: TDK Yay.
- GÜLENSOY Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
- KARA Mehmet (2001). Türkmence, Ankara: Akçağ Yay.
- KAYA Ceval (1994). Uygurca Altun Yaruk, Ankara: TDK Yay.
- KORKMAZ Zeynep (2000). Türkçede Eklerin KullanılıĢ ġekilleri ve Ek KalıplaĢması Olayları, Ankara: TDK Yay.
- NĠġANYAN Sevan (2009). Sözlerin Soyağacı, ÇağdaĢ Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, Ġstanbul: Everest Yay.
- ġEN Serkan (2002). Eski Uygur Türkçesinde Ġkilemeler, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- TEKĠN ġinasi (1976). Uygurca Metinler II, Maytrısimit, Erzurum: Atatürk Üniversitesi
- TEKĠN Talat (2003). Makaleler 1: Altayistik, Haz.: Emine Yılmaz-Nurettin Demir, Ankara: Grafiker Yay.
- TIETZE Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, Cilt 1 (A-E), Ġstanbul: Simurg Yay.
- TÜRK DĠL KURUMU (1998). Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yay.
- TÜRK DĠL KURUMU (2009). Tarama Sözlüğü III, Ankara: TDK Yay.
- TÜRK DĠL KURUMU (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yay.
- YILMAZ Emine (2007). “Ana Türkçede kapalı e ünlüsü”, Turcology In Turkey, s. 521-539.
