Author :
Abstract
Hoca Ahmed Yesevi Külliyesi, Timur tarafından önceleri Yesi olarak bugün ise Türkistan olarak anılan şehirde Hoca Ahmed Yesevi’nin ölümünden 230 yıl sonra 1397 yılında inşa edilmiştir. Günümüzde dahi, Türkistan (Yesi) şehirini ziyaret ettiğinizde bu anıtsal inşaatın etkiliyeciliğine kapılınılmaktadır. Hoca Ahmed Yesevi Külliyesi’nin önemi doğrudam Hoca Ahmed Yesevi2ye atfedilen önem ile ilintilidir. Bu yapı hem Ahmed Yesevi’nin ruhani lider kişiliğinin hem Timur dönemi yönetiminin hem de Avrasya steplerinin sembolik ifadelerini barındırmaktadır. Bu çalışmanın konusu Külliye’nin giriş kapısı üzerinde yer alan bronz kapı kollarıdır. Kapı kollarının tanımlaması değil, Timurlu sanatı içindeki yerinin de saptanması bu çalışmanın amacıdır. Bu nedenle kapı kollarının genel özelliklerinin betimlenmesinden çok kullanılan motiflerin sembolik anlamaları üzerinde durulmuştur. Bu amaç doğrultusunda bronz kapı kolları sanatsal özellikleri ve ikonografik açıklamaları ile ele alınacak ve böyle bir anlamda Timur’un sanat ve sembolizm ile ilgili yaklaşımı da incelenmiş olacaktır. Karşılaştırmalı olarak Timurlu siyasi ve sanat tarihi verileri, bölgede hakim olan Budizm ve İslamiyet ikonografisi, Yesevi düşüncesi ve Ahmed Yesevi şiirleri karşılaştırmalı değerlendirme için kaynak olarak kullanılmıştır. Ayrıca karşılaştırmalara ahşap sanatı,mimari ve minyatürler de dahil edilmiştir. Bu araştırma ile Timur’un sanatsal gücünün nasıl etkin olduğu ve Timurlu beğenisinin büyük boyutlu Hoca Ahmed Yesevi Külliyesi içindeki küçük ölçekli bir eser olan bronz kapı kollarında nasıl yansıtıldığı gösterilmeğe çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
The Yasawi Shrine was built by Timur in 1397 to honour Khawaja Ahmad Yasawi 230 years after his death in Turkestan. Today when you visit the city of Turkestan (Yasi) in Kazakhstan, you can sense a feeling of eternity inspired by the gigantic building. The structure’s significance comes from the importance attributed to the Sufi Sheikh Khawaja Ahmad Yasawi. This building symbolises both the spiritual power of Yasawi and the worldly reign of Timur and the Eurasian steppes. The subject of this paper is the doorknockers on the entrance door of this shrine. The aim of this study is not only to examine the doorknockers but also to expose their place in Timurid art. Accordingly, the doorknockers will be analyzed from an artistic perspective, and the iconographic descriptions will illustrate how Timur understood symbolism in art. As an integrative and comparative study, this paper examines several sources of Timur’s political and art history, the iconography of Buddhism and Islam which were dominant in the region, Yasawi Sufi thought and Ahmad Yasawi’s poetry. Also included are comparisons of the miniatures, wooden artworks and architecture. This research shows Timur’s artistic powerful and far-reaching influence as it was reflected in the massive Ahmad Yasawi Shrine and in its smallest art works like the doorknockers.
