Author :
Abstract
Türkçenin yazılı ürünlerle takip edilebilen tarihsel dönemleri, edebi ürünleriyle birlikte zengin bir sözvarlığına sahiptir. Türkçenin tarihî ve modern alanlarındaki dil incelemelerinde sözvarlığı üzerinde yapılan çalışmalar önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmalarla, bir toplumun yaşam biçimi, gelenek ve görenekleri, siyasî ve sosyal tarihi, toplumsal ve kültürel eğilimleri ortaya çıkar. Dillerin söz varlığında, temel kelimeler önemli bir yer tutar. İnsan adları, lakaplar, yer adları, akrabalık adları temel kelimeler olarak kabul görmektedir. Bu yüzden, bu kelimeler, dil öğretimi, dillerin akrabalıkları, dilbilgisi gibi dil incelemelerinde ilk olarak başvurulan kelimelerdir. Türk dili de akrabalık adları bakımından çok çeşitlilik gösterir. Bu durum Türk toplumunda aile kurumunun ve akrabalık ilişkilerinin çok önemli ve özel bir konuma sahip olduğunun da bir göstergesidir. Bir dilin akrabalık terimlerinin sayısal olarak az ya da çok olması, o toplumun yaşamındaki aile ve akrabalık ilişkileri ile doğrudan ilgilidir. Bu makalede Türk milletinin temel yapısını teşkil eden aile kurumu ve buna bağlı olarak sıhrî akrabalık terimleri üzerinde durulmaktadır. En tanınmış dil ailelerinden biri olan Türk dili, akrabalık terimleri yönünden dünyanın en zengin dillerinden biridir. Özellikle, çeşitli Türk dilleri ve Anadolu ağızlarında akrabalık terimleri için pek çok söz kullanılmaktadır. Bu terimlerden bazıları, dünür, gelin, damat, enişte, yenge’dir. Bu makalede, bu terimlerin anlamları ve kökenleri sorgulanmaktadır.
Keywords
Abstract
Historical periods of Turkish language that can be studied through written-literary sources present rich and
Keywords
- AKAR, Ali. (2003). “-Gan Sıfat-Fiil Eki”, Türklük Bilimi AraĢtırmaları Dergisi (Tübar), Sayı: XIV, s. 103-115, Güz.
- AKARTÜRK, Karahan. (2006). “Tarihî Türk Dilinin Söz Varlığına Katkılar: Kadınla Ġlgili Kelimeler Üzerine”, Bilkent Üniversitesi I. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, s. 1-12, Ankara.
- AYDEMĠR, Adem. (2009). “Oğuz Adı Üzerine”, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 274, s. 56-59, Ekim.
- AYDIN, Erhan. (2010). “The Contribution of the Mongolian Language on the Reading of Place Names in Old Turkish Inscriptions: Togla or Tugla (Tugula?)”, Central Asiatic Journal, Cilt 54, Sayı: 1, s. 22-26.
- BARUTÇU, F. Sema. (1983). “Kül Tigin mi? Köl Tigin mi?”, Türk Dünyası AraĢtırmaları Dergisi, Sayı: 22, s. 101-104.
- BAZIN, Louis. (2009). “Kül Tegin mi Yoksa Köl Tegin Mi?”, (Çev: Mehmet Zeren), Ġstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, Sayı: 47, s. 261-271.
- BERBERCAN, Mehmet Turgut. (2009). “Kür‟ Kelimesi Üzerine Yapı ve Anlam Bilgisi Yönünden GörüĢler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Türkiyat AraĢtırmaları Dergisi, Sayı: 25, s. 171-182, Bahar.
- CAFEROĞLU, Ahmet. (1958). “Azerbaycan Antroponimisine Dair Notlar”, Ġstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt VIII, s. 1-7, Kasım.
- CAFEROĞLU, Ahmet. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, Ġstanbul.
- CEYLAN, Emine. (1994). “Türkçe y- ~ ø, Halaçça h-, ÇuvaĢça ś-, y-, v- Üzerine”, Türk Dilleri AraĢtırmaları 4, s. 145-158.
- CLAUSON, Sır Gerard. (1967). “Eski Türkçe Üzerine Üç Not”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, s. 19-37.
- CLAUSON, Sır Gerard. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish, Oxford University Press, Oxford.
- CLAUSON, Sır Gerard. (2007). “Türkçede Sekizinci Yüzyıldan Önce Kullanılan Ekler”, (Çev: Uluhan Özalan), Dil AraĢtırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı: 1, 185-196, Güz.
- ÇAĞATAY, Saadet. (1961). “Sarı Uygurların Dili”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, Sayı: 4, s. 37-42.
- ÇAĞATAY, Saadet. (1977). “Türkçede Çocuk Kavramı”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, s. 1-16.
- ÇAĞATAY, Saadet. (1979). “Türkçede „Kadın‟ Ġçin Kullanılan Sözler”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten 1978-1979/I, s. 13-49.
- DĠLEK, Figen Güner. (2008). “Altay Türklerinde Akrabalık”, Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, (Editör: Doç. Dr. Ekrem Arıkoğlu), Akçağ Yayınları, I. baskı, s. 541-563, Ankara.
- DOERFER, Gerhard. (1995). “Eski Türkçe ı- ~ yı- Hakkında”, Türk Dilleri AraĢtırmaları, Seri 5, s. 5-11.
- EREN, Hasan. (1993/I). “Ağabey ve Abla”, Türk Dili Dergisi, Sayı: 498, s. 405-410.
- EREN, Hasan. (2002). “Türk Dilinin Etimoloik Sözlüğüne Yeni Katkılar”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, Cilt I, s. 107-159.
- ERGĠN, Muharrem. (2005). Gök Türk Abideleri, Ötüken Yayınları, Ġstanbul.
- ERGĠN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak yayınları, Ġstanbul 2008-a.
- ERGĠN, Muharrem. (2008-b). Dede Korkut Kitabı I, TDK Yayınları, Ankara.
- ERSOY, Habibe Yazıcı. (2012). “BaĢkurt Türkçesinde „Kadın‟ ile Ġlgili Söz Varlığı, Selçuk Üniversitesi Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Türkiyat AraĢtırmaları Dergisi, Sayı: 31, s. 55-82, Bahar.
- ESĠN, Emel. (1985). Türk Kültür Tarihi (Ġç Asya’daki Erken Safhalar), TTK Yayınları, Ankara.
- GABAIN, A. Von. (2007). Eski Türkçe’nin Grameri, (Çev: M. Akalın), TDK Yayınları,
- GÖMEÇ, Saadettin. (2007). “Kök Türkçe Yazıtlarda Geçen Göller ve Nehirler”, Turkish Studies, Cilt 2/4, s. 1283-1296, Sonbahar.
- GÖMEÇ, Saadettin. (2008). “Kök Türkçe Yazıtlarda Geçen Göller ve Nehirler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih AraĢtırmaları Dergisi, Cilt 27, Sayı 44, s. 1-20.
- GÜLENSOY, Tuncer. (1973). “YaĢayan Farsça ve Arapçadaki Türkçe Kelimeler Üzerine Notlar”, Ġstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 21, s. 127-157,.
- GÜLENSOY, Tuncer. (1974). “Altay Dillerindeki Akrabalık Adları Üzerine Notlar”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, s. 283-318.
- GÜLSEVĠN, Gürer. (2003). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında # h Sesi Üzerine”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, Cilt I-II, s. 129-146.
- ĠLHAN, Nadir. (2009). “Türk Dilinde Ünsüz DüĢmesi, Nedenleri ve Türleri”, Zeitschrift für die Welt der Türken, Cilt 1, Sayı: 2, s. 43-55.
- ĠNAN, Abdülkadir. (1951). “Güveyi”, Ġstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 9, s. 139-144.
- ĠNAN, Abdülkadir. (1998). Makaleler ve Ġncelemeler, Cilt I, TTK Yayınları, Ankara.
- KARA, György. (1983). “Moğolca Deresün-Türkçe Yez”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten 1980-1981, s. 43-48.
- KÂġGARLI MAHMUD. (2006). Divanü Lugati’t Türk, (Çev: Besim Atalay), TDK Yayınları, 5. bs., Ankara.
- KAYA, Ceval. (1998). “Köl Tigin Yazıtının Güneydoğu Yüzünde Taygun mu Yoksa Ataygun mu Okunmalı”, Ġlmî AraĢtırmalar VI, s. 171-179, Ġstanbul.
- KORKMAZ, Zeynep. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri ġekil Bilgisi, TDK Yayınları,
- NECĠP, Emir Necipoviç. (1995). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, (Çev: Ġklil Kurban), TDK Yayınları, Ankara.
- ÖGEL, Bahaeddin. (1979). Türk Kültürünün GeliĢme Çağları, Kömen Yayınları, Ankara.
- ÖGEL, Bahaeddin. (2002). Türk Mitolojisi, Cilt II, TTK Yayınları, Ankara.
- PALAZ, Hatice Erdemir. (2011). “Eski Türklerde Su ve Su UlaĢımı”, Turkish Studies, Cilt 6/2, s. 819-836, Ġlkbahar.
- SERTKAYA, Osman Fikri. (2008). “Çince „Tay ~ Büyük‟ Kelimesi ile Yapılan „Damla, Dayı, Teyze ve Dede‟ Kelimeleri Üzerine”, Türk Dili Dergisi, Sayı: 680, s. 150159.
- SHĠRATORĠ, Kurakichi. (1945). “Kanghan Unvanının MenĢeî”, (Çev: Ġ. Gökbakar), T.T.K Belleten, Cilt IX, Sayı: 36, s. 497-504, Ekim.
- SÜMER, Faruk. (1999). Türk Devletlerinde ġahıs Adları I, TDAV Yayınları, Ġstanbul.
- ġEN, Mesut. (2010). “Su”, Acta Turcıca Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Sayı: 2, s. 41-71, Temmuz.
- ġENOCAK, Ebru. (2001). “Göktürk Yazıtlarında Türk Halk Edebiyatı Unsurları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı: 2, s. 165-176.
- ġĠRĠN, Hatice User. (2008). “Kan Ağla-‟ ve „BaĢ Bağla-‟ Deyimlerinin Bilge Kağan ve Suci Yazıtları Temelinde Açıklaması”, Hacettepe Üniversitesi Türkbilig Dergisi, Sayı: 16, s. 137-145.
- TARAMA SÖZLÜĞÜ. (1996). Cilt V, TDK Yayınları, Ankara.
- TAVKUL, Ufuk. (2003). “Codex Cumanıcus ve Karaçay-Malkar Türkçesi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 15, s. 45-81, Bahar.
- TEKĠN, Talât. (1960). “Amca ve Teyze Kelimeleri Hakkında”, Türk Dili AraĢtırmaları Yıllığı Belleten, s. 283-294.
- TEKĠN, Talât. (1994). “Türk Dillerinde Önseste y- Türemesi”, Türk Dilleri AraĢtırmaları, Seri 4, s. 51-66.
- TEKĠN, Talât. (2010). Orhun Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara.
- USEEV, Nurdin. (2006). Kırgız ve Türkiye Türkçesi ile KarĢılaĢtırmalı Olarak Yenisey Yazıtları Dilinin Söz Varlığının Tarihi GeliĢimi, Kırgızistan Türk Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Biskek.
- ÜÇOK, Necip. (1951). “Fonemlerin Özellikleri Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt IX, Sayı: 4, s. 363-380, Aralık.
- ÜġENMEZ, Emek. (2008). “Tün Sözü Üzerine”, Turkish Studies, Cilt 3/1, s. 399-404, KıĢ.
- YUDAHĠN, K.K. (1998). Kırgız Türkçesi Sözlüğü, Cilt I-II, TDK Yayınları, Ankara.
- YUSUF HAS HACĠB. (2006). Kutadgu Bilig, (Haz. ReĢid Rahmeti Arat), Kabalcı Yayınları,
- ZHEN-HUA, Hu. (2002). “Fu-Yü Kırgızlarının Günlük Hayatta Kullandıkları Bazı Kelimeler”, (Çev: Hülya Kasapoğlu Çengel), Türk Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 4, s. 186-204.
- ZÜLFĠKAR, Hamza. (2010). “-agan (-ağan), -egen (-eğen) Ekinin Türkçedeki ĠĢlevi”, Turkish Studies, Cilt 5/1, s. 42-56, KıĢ.
