Author :
Abstract
Karahanlı Türkçesi eserlerinden olan Kutadgu Bilig’in karşılaştırmalı metin yayını 1947 yılında Reşid Rahmeti Arat tarafından yapılmıştır. Divanü Lugati’t Türk’ün tercüme yayını ise 1939 yılında Besim Atalay tarafından yapılmıştır. Biz bu çalışmada Reşid Rahmeti Arat ve Besim Atalay’ın yayımlarından faydalandık. Kutadgu Bilig ve Divanü Lugati’t-Türk, Türk kültürü açısından çok önemli eserlerdir. Bu sebeple, XI. asır Türk dünyasının dil, edebiyat, kültür ve sosyal durumuyla ilgili zengin ve özgün ilk bilgileri veren Kutadgu Bilig ve Divanü Lugati’t Türk, Türkoloji araştırmalarında her zaman temel kaynak olmuş ve araştırmacılar tarafından çok yönlü olarak ele alınmıştır. İnsan yaşamı içinde hayvanların önemli bir yeri vardır. Her toplumun dilinde, yaşam biçimlerine, yaşam alanlarına bağlı olarak hayvanlarla ilgili sözler yer alır. Türkçenin söz varlığı içinde hayvan adları ve bunlarla ilgili sözler önemli bir yer tutar. Bu çalışmada İslâmî Türk Edebiyatı’nın ilk eserlerinden olan Kutadgu Bilig ve Divanü Lugati’t Türk’te kuşlar konusu işlenmiştir. Bu çalışma tarama modelinde olup doküman incelemesine dayalı olarak yapılmıştır. Bu çalışmada yer alan kuşlar adlarına göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Elde edilen veriler çalışmanın sonuç kısmında bir tablo halinde sunulmuştur. Bu makalede, eserlerde geçen kuşlarla ilgili atasözleri ve benzetmeler tespit edilmiştir. Sonuç olarak, Kutadgu Bilig ve Divanü Lugati’t Türk, sadece dil, kültür ve edebiyat tarihçilerimizce değil, doğa tarihçilerimiz ve kuş bilimcilerince dahi mutlaka ele alınıp değerlendirilmesi gereken kıymetli eserlerdir.
Keywords
Abstract
The critical edition of Kutadgu Bilig, which is one of the works of Karahanlı Turkish period, was published by Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat in 1947. The translation of Divanü Lugati’t Türk, which was published by Besim Atalay in 1939. In this article, for this purpose we used the Reşid Rahmeti Arat and Besim Atalay publications of knowledge for wealth. Kutadgu Bilig and Divanü Lugati’t-Türk is very important works for Turkısh culture. Therefore, Kutadgu Bilig and Divanü Lugati’t Türk which is the first source about the Turkish world’s literature, language, cultural, social situation in the 11th century gives us very important and original knowledge’s for Turcology researching. Animals have an important place in life. In each society’s language, there are many vocabularies which are about animals depend on life style and habitat. Animal names and words which are related to those names, have a place in vocabulary in Turkish. In this study, the content of birds in Kutadgu Bilig and Divanü Lugati’t Türk which is one of the first works of Islamic Turkish Literature is discussed. This study was conducted as a survey method based on the review of the document. In this study, birds are arranged according to name. In the conclusion part of the study results has been given in a table. In this article, proverbs and similes about the birds have been identified. As a result, Kutadgu Bilig and Divanü Lugati’t Türk is precious works that should absolutely be utilized by not only our language, culture and literature historians, but also our nature historians and Ornithologists.
Keywords
- AMANOĞLU, Ebulfez, ‚Eski Türk Onomastiği Üzerine Notlar‛, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 13, s. 61-67, Erzurum 1999.
- AYTAŞ, Gıyasettin, ‚Türkülerde Turna‛, Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, Sayı: 28, s. 13-33, 2003.
- BİLGE, Kilisli Rifat, ‚Divanü Lûgati’t Türk ve Emirî Efendi‛, Türk Dili Dergisi, Sayı: 430, s. 182-189, 1987.
- BOZKAPLAN, Şerif Ali, ‚Kutadgu Bilig’deki Hayvan Adları Üzerine Bir İnceleme‛, Turkish Studies, Cilt 2/4, s. 1110-1118, Sonbahar 2007.
- CLAUSON, Sır Gerard, ‚Eski Türkçe Üzerine Üç Not‛, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 19-37, 1966-1967.
- CLAUSON, Sır Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish, Oxford University Press, Oxford 1972.
- COŞAR, A.Mevhibe-GÜNEŞ, Bahadır, ‚Açıklamalı Bir Kaynakça Denemesi-I: Divânü Lugâti’t-Türk ve Kâşgarlı Mahmud Üzerine Yazılan Makaleler‛, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 21, s. 167-231, Bahar 2011-a.
- COŞAR, A.Mevhibe-GÜNEŞ, Bahadır, ‚Açıklamalı Bir Kaynakça Denemesi-II: Divânü Lugâti’t-Türk ve Kâşgarlı Mahmud Üzerine Hazırlanan Bildiriler‛, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 21, s. 19-85, Güz 2011-b.
- ÇAL, Halit, ‚Erzincan Çayırlı İlçesi Mezarlarında Kuş Motifi‛, Millî Folklor Dergisi, Sayı: 89, s. 220-239, 2011.
- ÇORUHLU, Yaşar, ‚Türk Sanatında Yırtıcı Olmayan Kuşların Sembolizmi I‛, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 102, s. 53-60, Haziran 1995.
- ÇORUHLU, Yaşar, ‚Türk Sanatında Yırtıcı Olmayan Kuşların Sembolizmi II‛, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 103, s. 55-60, Temmuz 1995.
- EBERHARD, Wolfram, Çin’in Şimal Komşuları, (Çev. N. Uluğtuğ), TTK Yayınları, Ankara 1996.
- EL CAHİZ, Fazâ’il el Etrâk, (Haz: Ramazan Şeşen), TKAE Yayınları, Ankara 1988.
- ELÇİN, Şükrü, ‚Türk Halk Edebiyatında Turna Motifi‛, Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, Sayı: 28, s. 43-56, 2003.
- EREN, Hasan, ‚Etimoloji Araştırmaları‛, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, Cilt 9, s. 95-96, 1951.
- ERSOYLU, Halil, ‚Türk Dünyasının Folklor ve Etnografyasında Süs Unsuru Olarak Kullanılan Bazı Kuşlar‛, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 8, s. 83-93, Ekim 1980.
- ERSOYLU, Halil, ‚Türk Dünyasının Düşünce Dil ve Edebiyatındaki Bazı Kuşlar‛, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 11, s. 76-125, Nisan 1981.
- ERSOYLU, Halil, ‚Türk Dünyasının İnanç ve Yaşayışındaki Bazı Kuşlar‛, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 17, s. 167-192, Nisan 1982.
- İBN FAZLAN, İbn Fazlan Seyahatnâmesi, (Haz: Ramazan Şeşen), Bedir Yayınları, İstanbul 1995.
- İLHAN, Nadir-ŞENEL, Mustafa, ‚Dîvânu Lugat’it Türk’e Göre Av, Avcılık ve Hayvancılıkla İlgili Kelimeler Ve Kavram Alanları‛, Turkish Studies, Cilt 3/1, s. 259-277, Kış 2008.
- İSKENDERZÂDE, Lale Avşar, ‚Göktürk Dönemi İnsan Figürlü Taş Anıtlar‛, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 24, s. 255269, 2010.
- İZGİ, Özkan, Çin Elçisi Wang Yen-Te’nin Uygur Seyahatnâmesi, TTK Yayınları, Ankara 1989.
- KARABEYOĞLU, Adnan Rüştü-ERSOY, Asu, ‚Kültürel Kavramlaştırma ve Kutadgu Bilig’de Kuş Tasvirleri‛, Turkish Studies, Cilt 7/2, s. 621-642, İlkbahar 2012.
- KARABOLAT, Mehmet, ‚Turnalar‛, Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, Sayı: 28, s. 61-64, 2003.
- KARADOĞAN, Ahmet, ‚Türk Şahıs Adlarında Hayvan Kültü‛, Millî Folklor Dergisi, Sayı: 57, s. 109-116, 2003.
- KAYA, Muharrem, ‚Dede Korkut Kitabı ve Manas Destanlarında Av‛, Acta Turcıca Tematik Türkoloji Dergisi, Sayı: 1, s. 96-106, Ocak 2009.
- KAYMAZ, Zeki, ‚Kutadgu Bilig Hakkında Türkiye’de Yapılan Yayınlar Üzerine Bir Deneme‛, Turkish Studies, Cilt 4/3, s. 1408-1422, İlkbahar 2009.
- ÖGEL, Bahaeddin, ‚Türklerde Kartal ve Kartal Arması‛, Türk Kültürü Dergisi, Sayı: 118, s. 208-226, Ağustos 1972.
- ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, Cilt I, TTK Yayınları, Ankara 1998.
- ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, Cilt II, TTK Yayınları, Ankara 2002.
- ÖNCÜL, Kürşat, ‚Masallardaki Devlet Kuşu Motifi‛, Millî Folklor Dergisi, Sayı: 84, s. 175-181, 2009.
- ÖNDER, Sevim Yılmaz, ‚Oğuz Resmi ile Avlanma‛, Acta Turcıca Tematik Türkoloji Dergisi, Sayı: 1, s. 12-21, Ocak 2009.
- ÖNEY, Gönül, ‚Anadolu Selçuklu Mimarisinde Avcı Kuşlar, Tek ve Çift Başlı Kartal‛, Malazgirt Armağanı, s. 139-172, TTK Yayınları, Ankara 1972.
- ÖZBAŞ, Mustafa, ‚Kurtarıcı Kargadan Burnu Pislikten Çıkmayan Kargaya: Türk Halk Anlatılarında Karganın Dönüşümü‛, Millî Folklor Dergisi, Sayı: 88, s. 57-65, 2010.
- ROSS, E. Denison, Kuş İsimlerinin Doğu Türkçesi, Mançu ve Çince Sözlüğü, (Çev. Emine Gürsoy-Naskali), TDK Yayınları, Seri: 605, Ankara 1994.
- SERTKAYA, Osman Fikri, ‚Divânü Lügati’t-Türk’te Geçen Her Kelime Türkçe Kökenli midir? veya Kâşgarlı Mahmut’un Divânü Lügati’t-Türk’ünde Yabancı Dillerden Kelimeler‛, Dil Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, s. 9-38, Güz 2009.
- SEVER, Mustafa, ‚Türk Mitolojisinde Kuşlar‛, Millî Folklor Dergisi, Sayı: 42, s. 83- 88, 1999.
- ŞEŞEN, Ramazan, İslâm Coğrafyacılarına göre Türkler ve Türk Ülkeleri, TTK Yayınları, Ankara 2001.
- ŞİRİN, USER Hatice, ‚Runik Harfli Türk Yazıtlarında Av‛, Dil Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı: 1, s. 49-59, Güz 2007.
- TAŞ, İsmail, ‚Kutadgu Bilig’in Teorik Yapısı‛, Turkish Studies, Cilt 5/3, s. 1880- 1897, Yaz 2010.
- TEVFİKOĞLU, Muhtar, Ali Emiri Efendi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
- TÜRKMEN, Nalân, ‚Avcı Kuş İkonografisi ve Hünernâme’deki Betimlemeleri‛, Acta Turcıca Tematik Türkoloji Dergisi, Sayı: 1, s. 79-95, Ocak 2009.
- ÜŞENMEZ, Emek, ‚Karahanlı Eserlerindeki Söz Varlığı Hakkında‛, Sakarya Üniversitesi Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt 3, Sayı: 1, s. 247-253, 2008.
- YAZICI, Hasan, ‚Dede Korkut Hikâyelerinde Av‛, Acta Turcıca Tematik Türkoloji Dergisi, Sayı: 1, s. 107-123, Ocak 2009.
- YUSUF HAS HACİB, Kutadgu Bilig, (Haz: Reşid Rahmeti Arat), Kabalcı Yayınları, İstanbul 2006.
