Author :
Abstract
Sosyolojideki temel kurumlardan biri dindir. Sosyoloji kuramları toplumsal gerçekliği açıklamaya çalışan genel bilgi ve açıklama düzenidir. Her bir kuram toplumu belirli kabullerden yola çıkarak ele alır. Sosyolojik kuramlar içerisinde çatışma kuramı, toplumsal hayatı çatışma üzerine oturtur. Buna göre toplumsal gruplar arasında çıkarlara dayalı olarak sürekli bir mücadele vardır. Marksist bakış açısı da, dinle ilgili görüşünü çatışmacı bir bakış içerisine oturtur. Bu çerçevede toplumsal hayatı belirleyen temel ekonomik elemanlar, ekonomik üretim biçimi ve üretim ilişkileridir. Diğer bir deyişle ekonomi bir alt yapı kurumudur. Üst yapı kurumları alt yapıdaki değişime göre değişir ve şekillenir. Din de, bir üst yapı kurumu olması sebebi ile ekonomik üretim biçimine tabidir. Bu çalışmamız kapsamında görüşlerini ele aldığımız Çetin Özek, dini Marksist felsefenin bakış açısına göre yorumlamaktadır. Özek dinin ekonomik üretim biçimindeki değişime göre değişip şekillendiğini ileri sürmektedir. Ona göre İslam dini de bu çerçevede ele alınabilir. İslam sadece kendi dönemindeki ekonomik üretim biçimine uygun olmasıyla diğerlerinden ayrılır. Yerleşik hayata geçmiş tarım toplumuna İslam uygun düşmektedir. Toplumsal hayattaki etkisi nötr olan din, toplumsal gelişmeyi sağlamada, siyasal birliği sağlamada etkisiz bir kurumdur. Dolayısıyla dinin diğer toplumsal kurumlar üzerinde şekillendirici bir etkisi yoktur. Bilakis bir üst yapı kurumu olan din ekonominin etkisi altındadır. Osmanlı toplumu için de, mevcut Türk toplumu içinde aynı yargı geçerlidir.
Keywords
Abstract
One of the basic institutions in sociology is religion. Sociological theories are the orders of explanations and knowledges that try to explain sociological reality. Each theory examines society with specific acceptations. Conflict theory builds social life on conflict. Accordingly there is a sustained fight based on expediency between social groups. Marxist viewpoint builds its religion idea on a conflictual view. In this frame basic components that determine social life are economic mode of production and production relations. In other words economy is a substructure institution. Superstructure institutions change and take their shapes according to the change in substructure. Also the religion as a superstructure institution subjects to economic mode of production. Çetin Özek we examine the thoughts of in this study comments religion from the aspect of Marxist philosophy. Özek asserts that religion changes and take shape in according to change in mode of production. Also İslam can be examinated in this frame according to Özek. İslam seperates from others simply because it is suitable with the mode of produce in its era. İslam chime in with agricultural society that jumped to settled-life. Religion that its effect is neutr in social life is an inefficient institution on providing social development and political unity. Therefore religion hasn’t a moulder effect on the other social institutions. Contrary religion as a superstucture institution is under the effect of economy. The same deliverange is viable for both Ottoman society and current Turkish society.
Keywords
- ARSLANTÜRK, Zeki ve M. Tayfun Amman, Sosyoloji, Kavramlar Kurumlar Süreçler Teoriler, Ġstanbul: Çamlıca Yayınları, 2001.
- BĠLGĠSEVEN, AmiranKurtkan, Sosyolojik Açıdan Tasavvuf ve Laiklik, Ġstanbul: Kutsun Yayınları, 1977.
- BULAÇ, Ali, Din ve Modernizm, Ġstanbul: Beyan Yayınları, 1992.
- Çetin Özek Armağanı, Ġstanbul Galatasaray Ün. Yayınları, 2004.
- DEMĠR, Ömer ve Mustafa Acar, Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
- ERKAL, Mustafa E., Sosyoloji (Toplumbilimi), Ġstanbul: Der Yayınları, 1996.
- ERKAL, Mustafa, Burhan Baloğlu, Filiz Baloğlu, Ansiklopedik Sosyoloji Sözlüğü, Ġstanbul: Der Yayınları, 1997.
- GÖKÇE, Birsen, Toplumsal Bilimlerde Araştırma, Ankara: SavaĢ Yayınevi, 2007.
- KEHRER, Günter., “Din Sosyolojisi”, Din Sosyolojisi, Der. Yasin Aktay- M. Emin KöktaĢ, Ankara: Vadi Yayınları, 2007, ss. 17-118.
- KÖSEMĠHAL, Nurettin ġazi, Sosyoloji Tarihi, Ġstanbul: Remzi Kitabevi, 2007.
- MARX, Karl ve Friedrich Engels, Felsefe Metinleri, Yayına Hazırlayan: Muzaffer Erdost, Çevirenler: Kenan Somer- Ahmet Kardam- Sevim Belli- Vahap Erdoğdu- Yurdakul Fincancı- Arif Gelen- Alaattin Bilgi, Ankara: Sol Yayınları, 2009.
- ÖZEK, Çetin, Türkiye’de Laiklik Gelişim ve Koruyucu Ceza Hükümleri, Ġst. Ün. Hukuk Fak., , Ġstanbul: Baha Matbaası, 1962.
- ÖZEK, Çetin, Direnen Faşizm (Birinci Kitap), Ġstanbul: Ġzlem Yayınları, 1966
- ÖZEK, Çetin, 100 Soruda Türkiye‟de Gerici Akımlar, Ġstanbul, Gerçek Yayınevi, 1968
- ÖZEK, Çetin, Devlet ve Din, Ġstanbul, Ada Yayınları, 1982
- ÖZEK, Çetin, “Ceza Hukuku ve Demokratik Düzenin Korunmasında Laiklik ilkesi Cumhuriyet Döneminde Laikliğe KarĢı Dini Akımlar” - Atatürk Sempozyumu, Doğumunun 100. Yılında Atatürk ilkeleri ve Ceza Hukuku, Ġstanbul, İÜHFM., 1983.
- ÖZEK, Çetin, “Osmanlı‟da Siyasal Ġktidar Düzeni”, Cumhuriyetin 75. Yıl Armağanı, Ġstanbul: Ġstanbul Ün., 1999.
- POLOMA, Margaret M., Çağdaş Sosyoloji Kuramları, Çev. Hayriye ErbaĢ, Ankara, Gündoğan Yayınları, 1993.
- SEZEN, Yümni, İslamın Sosyolojik Yorumu, Ġstanbul: BirleĢik Yayıncılık, 2000.
- SOROKĠN, PitirimAlexandrovitch, Çağdaş Sosyoloji Kuramları II, Çev. M. Münir RaĢit Öymen, Ankara: Kültür Bak. Yayınları, 1994.
- SWĠNGEWOOD, Alan, Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, Çeviren: Osman Akınhay, Ġstanbul: Agora Kitaplığı, 2010.
- TAPLAMACIOĞLU, Mehmet, Din Sosyolojisine Giriş, Ankara: Ankara Ün. Ġlah. Fak. Yayınları, 1968.
- TAPLAMACIOĞLU, Mehmet, Din Sosyolojisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Yayınları, 1983.
- WALLACE, Ruth A.,AlisonWolf, Çağdaş Sosyoloji Kuramları Klasik Geleneğin Geliştirilmesi, Çev. Leyla Elburuz – M. Rami Ayas, Ġzmir: Punto Yayıncılık, 2004.
