MEHMET ÂKİF ERSOY’UN SAFAHAT’TA MEDENİYET KAVRAMINA BAKIŞI VE BATI MEDENİYETİNE YÖNELTTİĞİ ELEŞTİRİLER
Author :
Abstract
Günümüzdeki anlamıyla temelde aynı kavram algısına aşağı yukarı sahip olan “medeniyet” kelimesi, XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren sömürgeci Avrupa toplumlarının dünya üzerinde kendilerine layık görmeye başladıkları “üst statünün” kavramsal adı olarak ortaya çıkar. Bu kavram, Avrupa toplumlarının pek çok alanda benzersiz bir gelişme gösterdiklerini işaret etmesi ve bu gelişmeye sahip olmayan toplumları ise “gayr-ı medenî” parantezine aldıklarını vurgulaması bakımından önemlidir. Bu tür düşünce ve kabullerin çok fazla etkilediği bir coğrafyada yaşayan Mehmet Âkif Ersoy, Osmanlı devleti ve İslam medeniyetinin içinde bulunduğu zor durumu teşhis eder mahiyetteki düşünceleriyle meselenin çözümü için nasıl bir yol tutulması gerektiğini şiirlerinde dile getirir. Onun “Safahat” isimli şiir kitabının bazı yerlerinde Batı ve İslam medeniyetlerinin karşılaştırmasını buluruz. Mehmet Âkif Ersoy’un “medeniyet” ile ilgili görüşlerini bilmemiz, onun fikri dünyasını anlamamızı daha da kolaylaştıracaktır. Safahat, kronolojik bir sırayla okunduğu takdirde Mehmet Âkif Ersoy’un medeniyet ile ilgili görüşlerindeki değişim ve dönüşümler de ortaya çıkmaktadır. Mehmet Âkif Ersoy’un, Osmanlı’nın ilerlemesi için Avrupa medeniyetinin müspet yönlerini alınması gerektiğine dair görüşlerini şiirlerinde işlemesi, yaşadığı devirdeki medeniyet ithaliyle ilgili tartışmalara verdiği bir cevap olarak da okunabilir. Batı medeniyetinin temsilcisi olan işgalcilerin Osmanlı’ya saldırmaları, Osmanlı’nın topraklarının düşman kuvvetlerce işgal edilmesi, milli mücadele safhasının başlaması sırasında ülkenin içinde bulunduğu sıkıntılar, yaşanan olumsuzluklar ve nihayetinde Çanakkale Savaşları’nda elde edilen başarılar Mehmet Âkif Ersoy’un medeniyet ile ilgili görüşlerinde birçok tadilatlar ve kökten bazı değişiklikler yapmasına sebep olur. Makalede Âkif’in “medeniyet”le ilgili görüşlerinde zaman içinde nasıl değişiklikler olduğu örneklerle açıklanmaktadır.
Keywords
Abstract
The concept of “civilization” which is percieved almost same as before, emerges as a conceptual name of “upper status” which colonialist European communities have deemed themselves worthy of, since the second half of XVIII. Century. This concept is important in point of signing the unique development of European communities in many areas as well as in point of emphasising that the other societies are “noncivilized”. Mehmet Akif Ersoy, lives in a region where such ideas and suppositions have stronge effects, determines the problematic situation of Ottoman Empire and Islam civilization. In his poems, he puts into words his suggestions to solve the problem. In some parts of his book namely “Safahat”, we find the comparison of West and East civilizations. Knowing Mehmet Akif Ersoy’s ideas on “civilization”, makes easier to understand his mentality. In case that Safahat is read in chronological order, changes and transformations in Mehmet Akif Ersoy’s views about civilization emerge. In his poems, Akif discusses the idea of taking positive sides of Western civilization to make progress, and this approach can be seen as an answer to discussions on import of civilization. The attack of occupants who represent Western civilization, occupation of Ottoman territories by enemy forces, difficulties which Ottomans struggled with during the beginning of the war of independence, and finally the successes in the battle of Gallipoli cause a lot of modifications and some radical changes in Mehmet Akif’s views on civilization. In this article, all changings in Mehmet Akif’s ideas about civilization are explained by examples.
