Author :
Abstract
Osmanlı sosyoekonomik yapısında önemli roller üstlenen vakıfları temelde iki kategoride ele almak mümkündür. Bunlardan birincisi müessesat-ı hayriye denilen ve bizzat kendisinden istifade edilen vakıflardır. Diğeri ise asl-ı vakf denilen ve müessesat-ı hayriyenin fonksiyonlarını sürekli ve düzenli bir şekilde sürdürmesini sağlayan vakıflardır. Vakıflar, iktisadi faaliyetler neticesinde gelir sağlayan ve bu gelirlerle kamu yararına olmak üzere çeşitli alanlarda hizmet veren, kendi kendine yeterli bir niteliğe sahip kurumlardır. Bu bağlamda başta cami ve mescitler olmak üzere dinî yapıların hizmetlerini aksatmadan sürdürebilmesinde ve ihtiyaçlarının tedarikinde vakıfların rolü tartışmasızdır. Camilerin zorunlu harcamalarının karşılanabilmesi için vakfedilen tarla, bağ, bahçe, ev, dükkân vb. gayrimenkullerin mahsul veya kira gelirleri ile hayrat sahiplerinin yaptığı ayni ve nakdi bağışlar camilerin gelir kaynağını oluşturmuşlardır. Bu çalışma, BOA EV.d. 10949 ile kayıtlı bulunan Kayseri Cami-i Kebir (Ulu Camii) Vakfı’na ait muhasebe defterine dayamaktadır. Rumi 1254 (M. 1839) ve 1256 (M. 1841) yıllarında köy ve mezralar ile bağlardan elde edilen mahsullerin öşür gelirlerini ihtiva eden muhasebe kaydında mahsullerin çeşitleri, miktarları ve birim fiyatları ayrı ayrı verilmektedir. Buna göre 1254 yılı için 2877 kuruş 10 para ve 1256 yılı için 2297,5 kuruş olmak üzere iki yıllık toplam gelir 5874 kuruş ve 30 para olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu bu miktarın yine, başta vakfın mütevellisi olmak üzere imam, hatip, müezzin ve diğer cami görevlilerine verilen maaş ve tahsisatlara, cami ve çeşme için yapılan çeşitli masraflara, tayin edilen harç ve vergilere harcandığı muhasebe kaydında yer almıştır.
Keywords
Abstract
It is possible to discuss foundations that played important roles in the socio-economic structure of the Ottoman in basically two categories. First of them, are foundations that were called as (müessesat-i hayriye) charitable foundations, and were benefited from themselves. The otherone is called as asl-ı vakf and it is the foundation that maintain (müessesat-i hayriye) charitable foundations to continue their functions constantly and regularly. Foundations are institutions that provide income as a result of economic activity and serve in various fields for the public weal with this income, and are self-sufficient in nature. In this context, role of foundations in maintaining religious structures, especially mosques and prayer rooms continue their services without interruption and supplying their needs is indisputable. Crop or rental income dedicated properties such as fields, vineyards, gardens, houses, shops etc. and grants in-kind and in-cash by benefactors were the income sources of the mosques This study is based on accounting book of Kayseri Cami-i Kebir (Grand Mosque) Foundation registered with BOE ev.d. 10,949. Crops varieties, quantities and unit prices are separately given in the accounting record comprising tithe income for crops obtained from villages and hamlets and vineyards between the years of Rumi 1254 (AD 1839) and 1256 (AD 1841). Accordingly, income for the year is 1254, 2877 kurus 10 para and for the year 1256 is 2297.5 kurus total income for two years is 5874 kurus 30 para. It has been recorded that aforementioned amount was spent for the salaries and allowances of especially the foundation's trustee, imams, preachers, muezzins and other mosque officials, for various expenses made for mosques and fountains and assigned duties and taxes.
--2222.jpg)