XVII. YÜZYIL ORTALARINDA OSMANLIDA AİLE BİRLİĞİNİN TEŞEKKÜLÜ VE DAĞILMASI: TRABZON ÖRNEĞİ (1654-1655)
Author :
Abstract
Aile, kadın ve erkeğin evlenmesi sonucunda oluşan en temel toplumsal birimdir. Bir toplumu anlamak için o toplumun geçmişten günümüze aile kurumunun ve özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Çünkü aile, toplumların inançlarını, gelenek ve göreneklerini, değer yargılarını, kültürel birikimlerini koruyup gelecek nesillere aktaran temel yapıdır. Bu yüzden bu araştırmada Osmanlı Devleti'nin sosyal yapısını anlamak için Osmanlı ailesinin teşekkülü ve dağılması incelenmiştir. Bu amaçla tarihsel süreçte imparatorluklara başkentlik yapmış, Osmanlının da önemli yerleşim merkezlerinden biri olan Trabzon Eyaleti mekan olarak 1654-1655 (H. 1064–1065) yılları da zaman olarak seçilerek incelenmiştir. Bu çalışmada XVII. yüzyıl ortalarında genelde Osmanlı özelde de Trabzon'da aile birliğinin kurulması ve devamının sağlanmasında nişan, nikah akitleri ve mihr kayıtları yorumlanırken, aile birliğinin dağılmasında ise boşanma kayıtları, nafaka tespiti ve vasi tayini kayıtlarına bakılmıştır. Osmanlıda aile birliğinin kurulmasında nikah akitlerinin resmiliği, kadının haklarının korunup korunmadığı, farklı inanç grupları arasında evlilik akdinin olup olmadığı durumları araştırılmıştır. Aile birliğinin dağılmasında ise kadının boşamada söz sahibi olup olmadığı, dağılan aile birliği sonrasında kadınların ve çocukların ekonomik olarak desteklenip desteklenmediği durumlar çalışmaya konu edilmiştir. Çalışmada Osmanlı mahkeme kayıtlarını içeren şer’iyye sicillerinden yararlanılarak 1834 numaralı Trabzon şer'iyye sicili incelenmiştir. Bu sicilde bulunan toplam 687 belge türünün 290'ının aileyi ilgilendiren konular olduğu görülmüş ve bu belgeler doğrultusunda XVII. yüzyıl ortalarında Osmanlı aile yapısı açıklanmıştır.
Keywords
Abstract
Family is the most basic social union that occurs as a result of getting married a man and a woman. And to understand a society, that society’s family institution must be known from past to present because family is the main structure preserves communities beliefs traditions and austoms, cultural values and transfers them to future generations. İn this study, in the middle of 17th century, generaly in Ottoman Empire, privately in Trabzon province, engagement, marriage contracts and bride wealth were interpreted in the establishment of family union and ensuring the continuation. Divorcoment records, determiniation, of alimony and appointment of guardianship records in the dissolution of family union were examined. In the establishment of family union in Ottoman Empire, whether or not marriage contracts were formal, women's rights were protected, between different belief groups had mariage contracts were researched. In the case of dissolution of the family union whether or not women had a say in divorcement; at the end of dissolution of the family union, women and children were supported financially had treated in the study. In the study, Trabzon court register with the number 1834 were utilised in the light of court record the court records containing the Ottoman court registers. It has been seen that 290 of the total 687 documents in the mentioned register contain subjects related to the family and according to these documents,Ottoman family structure in the middle of 17th century was explained.
Keywords
- Ak, M. (2017). Yörüklerde Kadın. Jass Studies, S: 58, s. 307-336.
- Ak, M. (2015). Teke Yörükleri (1800-1900). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Akyüz, J. (2005). Evlenme Sözleşmesinin Önemli Bir Öğesi Olan “Mehir” Hakkında Bazı Düşünceler. AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, C/S. 24 (37), 213-230.
- Aydın, M.A. (1985). İslam-Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
- Cin, H. (1974). İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, No: 341. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
- Çiçek, K. (1999). "Şer’iyye Sicillerine Göre Trabzon’da Müslim-Gayrimüslim İlişkileri", Trabzon: Trabzon Tarihi Sempozyumu ( 6–8 Kasım 1998 Bildiriler ), 235-243.
- Çiftçi, C. (2003). Osmanlı Döneminde Bursa’da Eytam Keseleri. UÜFEFSBD, S: 5, 81-96.
- Demir, A.; Yaşar, H.; Dönder, Y.; Şeker, F. ve Tüzün, M. ( 2016). Tokat Nikah Defteri 1882-1887, Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
- Dinç, G. (2005). Şer’iyye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Ortalarında Antalya’da Ailenin Sosyo- Ekonomik Durumu. OTAM, S: 17, 1-19.
- Eroğlu, H. (2007). On Dokuzuncu Yüzyılda Yetim Çocuklara Vasi Tayini: Antalya Örneği. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi ( Pediatri Tarihi), C/S. 50(4), 285-288.
- Kaya, A. (2008). 17. Yüzyıl Bursa Şer’iyye Sicillerinin İslam ve Aile Hukuku Açısından Tahlili. C/S. 17(1), UÜİFD, 81-197.
- Kırpık, C. (1999). “1830 Numaralı Şer’iyye Siciline Göre (1643- 1644) Trabzon Toplumunda Kadın”, Trabzon: Trabzon Tarihi Sempozyumu ( 6–8 Kasım 1998 Bildiriler), 267-286.
- Kıvrım, İ. (2007). XVII. Yüzyılda Gaziantep Şehrinde Ailenin Oluşumu (1650- 1700). SÜTAD, S: 22, 357-392.
- Maydaer, S. (2006). Osmanlı Klasik Döneminde Kadınların Servet Edinme Yolları (Bursa Örneği). UÜİFD, C/S 15(2), 30-46.
- Maydaer, S. (2007). Klasik Dönem Osmanlı Toplumunda Boşanma ( Bursa Şer’iyye Sicillerine Göre). UÜİFD, C/S. 16(1), 299-320.
- Öksüz, M. (2004). 1746- 1789 Tarihleri Arasında Trabzon’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniverssitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.1-2-3, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı
- Sak, İ.; Aköz, A. (2004). Osmanlı Toplumunda Evliliğin Karşılıklı Anlaşma İle Sona Erdirilmesi: Muhala’a (18. Yüzyıl Konya Şer’iyye Sicillerine Göre). SÜTAD, S: 15, 91-140.
- Sak, İ. (2006). Osmanlı Toplumunda Namzedin (Nişanın) Bozulması ve Sonuçları: Konya Örneği”, SÜSBED, S: 16, 493-523.
- Saydam, A. (2000). Trabzon’da “Gayri Resmi Nikâh”ın Doğurduğu Problemler ve Boşanma Davaları (1830– 1844), Osmanlı Araştırmaları, S: 20, 329-353.
- Uysal, Y. (2019). Adıyaman Halk Kültüründe Evlilik ve Evlenme Törenleri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S: 46, 179-193.
