Author :
Abstract
Selçuklular ve hatta onlardan önce ilk Türk devletlerinde sosyal ve siyasi hayatta kadının önemli bir yeri vardır. Göktürk Kitabeleri’nde kadının yerinden ve öneminden bahsedildiği gibi Uygurlarda da henüz devlet kurulmadan önce bu kavmin reisi savaşlar ile meşgul olduğundan dolayı annesi Uluğ Hatun ihtilaflara ve davalara bakmaktadır. Devletlerarası bir anlaşmayı kağan ile birlikte hatunun da onaylaması gerekmekteydi. Aksi taktirde bu anlaşma geçersiz sayılırdı. Türkler, İslamiyet’i kabul ettikten sonra da kadın devlet içerisindeki bu önemli konumunu muhafaza etmiştir. Selçuklu hanedanına mensup kadınların durumuna baktığımızda bunların kendi emirlerinde askeri birliklerinin, iktalarının, kendilerine ait bir hazinelerinin ve vezirlerinin var olduğunu görürüz. Devletin kaderine yön verecek kadar güçlü olan bu kadınlar gerektiğinde sefere dahi çıkmışladır. Bizans Devleti’nde ise halk tabakasından kadınların yaşayışlarına dair net bilgilere sahip olmasak da yine de eldeki bilgilerden onların Türk toplumunda kadına verilen değerin aynısına sahip olmadıklarını anlayabiliyoruz. Ancak devlet içerisinde hanedana mensup kadınların durumu halk tabakasına mensup kadınların durumundan biraz daha farklıdır. Çünkü onlar, meşruiyetin siyasi aktarımcılarıdır ve bundan dolayı da devlet içerisinde önemli bir konuma sahiplerdir. Bizans Devleti’ndeki hanedan kadınları eşlerinin ölümü sonrasında ya oğullarının naipliğini yapmak suretiyle ya da evlilik yoluyla yeni imparatoru belirlemekteydiler. Bu çalışmada iki çağdaş devlet olan Büyük Selçuklu Devleti ve Bizans Devleti’ndeki kadınların durumu hem toplumsal açıdan hem de hanedan kadınları açısından ayrı ayrı değerlendirilecektir.
Keywords
Abstract
In the Seljuks and even the first Turkish States before them, women have an important place in social and political life. In the Göktürk inscriptions, the woman's place and importance are mentioned, as well as in the Uighurs, since the chieftain of this tribe was busy with wars before the establishment of the state, his mother Uluğ Hatun looks at conflicts and lawsuits. Khagan and his wife were also required to ratify an interstate agreement. Otherwise, this agreement would be void.The Turks, after accepting Islam, maintained this important position within the women's state. When we look at the status of women belonging to the Seljuk dynasty, we see that they have military units, their own treasures and viziers in their orders. These women, who are strong enough to lead the destiny of the state, have even gone on the expedition when necessary. Although we do not have clear information about the lives of women in the Byzantine State, we can understand from the information we have that they do not have the same value given to women in Turkish society. However, the status of women belonging to the dynasty in the state is slightly different from that of women belonging to the public. Because they are the political transmitters of legitimacy and because of this they have an important position within the state. Dynastic women in the Byzantine State were to designate the new emperor either by becoming Regent of their sons or by marriage after the death of their wives. In this study, two contemporary States, The Great Seljuk State and the status of women in the Byzantine State, will be evaluated separately both socially and in terms of dynastic women.
Keywords
- Akkaya Kia, R. (2015). “Atina’daki Demokrasiden Orta Çağ’a Kadının Dünyası ve Kadın Filozoflar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, LXXIII, S.1, s.7-20.
- Anna Komnena. (1996). Alexiad: Anadolu’da ve Balkan Yarımadası’nda İmparator Alexias Kommenos Dönemi’nin Tarihi, Malazgirt’in Sonrası. (Çev. Bilge Umar), İstanbul: İnkılap Yayınevi.
- Ataş, Z. (2007). Bizans İmparatorluğunda Saray Teşkilatı. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
- Aydın, E. (2012). “Yenisey Yazıtları Nasıl Tarihlendirilir?” Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkishor, Ankara, s.161-168.
- Bezer, G.Ö. (2011). “Terken Hatun”, DİA, XL, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları,, s.510.
- Browning, R. (1962). “An Unpublished Funeral Oration on Anna Comnena”, Proceedings of the Cambridge Philological Society, S.8, s.1-12.
- Connor, C. L. (2008). Bizans Kadınları, Çev. Barış Cezar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Çandarlıoğlu, G. (1966). “Türk Toplumunda Kadın”, Hayat Tarih Mecmuası, S.4, s.21-28.
- Diehl, C. (2010). Bizans İmparatorluğu Tarihi, Çev. A. Gökçe Bozkurt, İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları.
- Marth, E.J. (1978). A History of the Iconoclastic Controversy, New York.
- Ecer, A.V. (2012). Tarihte Lider Kadınlar ve Fatma Bacı, İstanbul: Yesevi Yayıncılık.
- Ergin, M. (1958). Dede Korkut Kitabı, Ankara: TTK.
- Gökalp, Z. (1976). Türk Medeniyet Tarihi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Gregory Abû’l Farac. (1945). Abû’l Farac Tarihi, I, Çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara: TTK.
- Gündüz, A. (2012). “Tarihi Süreç İçerisinde Türk Toplumunda ve Devletlerinde Kadının Yeri ve Önemi”, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, Vol.5, Issue.5, s.129-148.
- Hill, B. (2003). Bizans İmparatorluk Kadınları İktidar, Himaye ve İdeoloji, Çev. Elif Gökteke Tut, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Hollingsworth, P.A. (1991). Cutler, A; “Iconoclasm” Oxford Dictionary of Byzantium, II, New York: Oxford Press, s.975-977.
- İbn Fazlan. (1975). İbn Fazlan Seyahatnamesi, Haz. Ramazan Şeşen, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
- İbn Kesîr. (2000). el-Bidâye ve’n-Nihâye, XI-XII, Çev. Mehmet Keskin, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- İbnü’l Esir, (2016). El kâmil fi’t tarih (İslam Tarihi), Çev. A. Ağırakçe, VIII, X, İstanbul:Ocak Yayıncılık.
- Kaçar, T. (2004). “Ionnes Chrysostomus’un Düşüşü: Doğu Roma Başkenti’nde Din ve Politika”, Belleten, LXVII, S.250, s.745-770.
- Kaçın, B. (2017). Selçuklu Hatunları (Büyük Selçuklu Devleti Hanedan Üyelerinin Siyasi Evlilikleri), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
- Kafesoğlu, İ. (1972). Selçuklu Tarihi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- Kaymak, S. (2014). “Abbasi Sarayı’nın İlk Selçuklu Gelini: Hatice Arslan Hatun”, Tarih ve Kültür Dergisi, LXXVI, s.48-52.
- Kıvâmüddin Ebû İbrâhim el-Feth b. Ali b. Muhammed Bundarî, (1999). Zubdetu’n-nusra ve nuhbetu’l- usra: Irak ve Horosan Selçukluları Tarihi, Çev. Kıvameddin Burslan, Ankara: TTK.
- Kitapçı, Z. (1994). “Asrın Olayı Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’in Halife El-Kâim’in Kızı Seyyide ile Evlenmesi ve Bazı Tarihi Gerçekler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.1, s. 1342.
- Kitapçı, Z. (2014). Ortadoğu ve Eski Hilafet Ülkelerinde Aristokrat Türk ve Selçuklu Hatunları, Konya: Yedi Kubbe Yayınları.
- Koç, A. (1996). Büyük Selçuklularda Saltanat Mücadeleleri (İktidar Savaşları), İzmir: Hira Yayınları.
- Köroğlu, G. (2010). “Bizans’ta Kadın ve Kadın Takıları”, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 1- 15.
- Köymen, M. A. (1977). 1976 Dünya Kadınlar Yılı Münasebetiyle. Devlet kurtaran Örnek Bir Türk Kadını: (Harezmli Altuncan Hatun)", Milli Kültür Dergisi, III, s.44-45.
- Kuşçu, A. D. (2016). “Selçuklu Devlet Yönetiminde Kadının Yeri ve Altuncan Hatun Örneği”, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA), S.1, s.173-191.
- Küçük, M.A. (2013). “Geleneksel Türk Dinindeki Ana/Dişil Ruhlara Mitolojik Açıdan Bakış”, Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.1, s.105-134.
- Ögel, B. (1993). Türk Mitolojisi, I, Ankara: TTK.
- Özaydın, A. (2011). “Kâim Bî emrillah”, DİA, XXIV, İstanbul: Diyanet Yayınevi,, s.210-211.
- Özaydın, A. (2006). “Müeyyidülmülk”, DİA, XXXI, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s.490-491.
- Öztürk, N. (2016). Bizans’ın Asil Kadınları, İstanbul: E Yayınları.
- Parlak, S. (2017). “Ortaçağ’da Kadın Olmak”, Doç Dr. Numan Durak AKSOY Anısına, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Matbaa ve Basımevi, s.1-13.
- Podskolsky, G, Stichel, R. (1991). “Icons” Oxford Dictionary of Byzantium, II, New York: Oxford Press, s.977-978.
- Prokopius. (2001). Bizans’ın Gizli Tarihi, Çev. Orhan Duru, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Rasonyi, L. (1971). Tarihte Türklük, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- Refik, A. (2009). Bizans ve Osmanlı Saraylarında İhtiraslı Kadınlar, İstanbul: Karakutu Yayınları.
- Sevim, A. (1990). Ünlü Selçuklu Komutanları, Ankara: TTK.
- Spitzing, G. (1989). Lexikon Byzantinisch-Christikon Symbole, Die Bilderwelt Griechenlands und Kleinasiens, Munchen.
- Sümer, F. (2004).“Tuğrul Bey”, DİA, XLI, Diyanet Yayınevi, İstanbul 2012, s.344-346.
- Tokalak, İ. (2006). Bizans-Osmanlı Sentezi, İstanbul: Gülerboy Yayınları.
- Turan, O. (1969). Türk Cihan Hakimiyeti Mefkûresi Tarihi, I, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Urfalı Mateos. (1987). Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Çev. Hrand D. Andreasyan, Ankara: TTK.
- Useev, N. (2012). “Köktürk Harfli Yenisey Yazıtlarındaki Kadını Bildiren Kelimelerin Anlamlarına Göre Eski Türklerde Kadın İmajı”, Dil Araştırmaları Dergisi, S.11, s.57-66.
- Ülgen, P. (2015). “Tarihteki En İlginç Haçlı Seferi Cadılığa Karşı Düzenlenen Haçlı Seferi”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, (5), s.164-182.
- Yılmaz, L. (2017). Anna Komnena’nın Alexiad’ında İstanbul Surdışı Yerleşmeleri”, Sanat Tarihi Dergisi, XXVI, s.295-313.
