Author :
Abstract
Kanunnâme, Osmanlı döneminde belirli bir konuya dair hukukî maddeleri ortaya koyan padişah hükümleridir. Osmanlı kanunnâmeleri, başta Osmanlı tarihi ve hukuk sistemi olmak üzere, Osmanlı sosyal ve siyasal hayatı açısından son derece önemli belgelerdir. Özellikle Osmanlı hukuk sisteminde Fatih dönemi ayrı bir yere sahiptir. Zira Fatih Sultan Mehmed tedvin edilmiş bir kanunnâme yayımlayan ilk Osmanlı padişahıdır. Osmanlı döneminde daha sonra yayımlanan merkezî kanunnâmeler, bazı değişikliklerle birlikte Fatih dönemi kanunnâmelerinin devamı niteliğindedir. Osmanlı kanunnâmeleri başta hukuk ve tarih olmak üzere birçok alanda çalışmaya konu olmuştur. Ancak bu kanunnâmeler dil özellikleri bakımından ya hiç incelenmemiş ya da yapılan incelemeler çok sınırlı kalmıştır. Hâlbuki her metin bir dil malzemesidir. Bu bakımdan Osmanlı Devletinde malî, hukukî ve diplomasi alanında yazılmış tüm vesikaların da bir dil malzemesi olarak ele alınıp değerlendirilmesi kuşkusuz Osmanlı Türkçesi çalışmalarına önemli katkı sağlayacaktır. Bu durum çalışmanın yapılmasında belirleyici olmuştur. Fatih dönemi kanunnâmeleri dönem ve dil hususiyetleri bakımından Eski Anadolu Türkçesinin özelliklerini taşımaktadır. Bu bakımdan Fatih dönemi kanunnâmelerini XV. yüzyıl Eski Anadolu Türkçesinin bir kaynağı olarak değerlendirmekteyiz. Fatih dönemi kanunnâmeleri XV. yüzyıl metinleridir. Bu metinler daha önce dil özellikleri bakımından incelenmemiştir. Çalışmada kanunnâmeler ilk defa fonetik, morfolojik ve söz varlığı bakımından incelenecektir. Bu yönüyle çalışmanın özgün olduğu söylenebilir.
Keywords
Abstract
The law is the provisions of the sultan, who laid out the legal provisions on a particular subject during the Ottoman period. Ottoman laws are very important documents in terms of Ottoman social and political life, especially ottoman history and legal system. Especially in the Ottoman legal system, the Fatih period has a special place. For Sultan Mehmed the Conqueror was the first Ottoman sultan to publish a law that had been restored. The central laws published later in the Ottoman period, together with some amendments, are a continuation of the laws of the Fatih period. Ottoman law was the subject of many studies, especially law and history. However, these laws have either never been examined in terms of language characteristics or the examinations have been very limited. However, each text is a language material. In this respect, the evaluation of all documents written in the field of financial, legal and diplomacy in the Ottoman Empire as a language material will undoubtedly make an important contribution to the studies of Ottoman Turkish. This situation has been decisive in the conduct of the study. Fatih period laws have the characteristics of ancient Anatolian Turkish in terms of period and language characteristics. In this respect, we consider the laws of the conqueror period as a source of 15th century Ancient Anatolian Turkish. The laws of the conqueror period are 15th century texts. These texts have not been studied in terms of language characteristics before. In this study, the laws will be examined for the first time in terms of phonetic, morphological and vocabulary. In this respect, it can be said that the work is original.
Keywords
- Acar, İ. (2001). Osmanlı Kanunnâmeleri ve İslam Ceza Hukuku. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. XIII-XIV.
- Akgündüz, A. (2015). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri (Cilt 1). İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
- Akgündüz, A.ve Öztürk, S. (2000). Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
- Anhegger, R. ve İnalcık, H. (1956). Kânûnnâme-i Sultânî Ber Mûceb-i Örf-i Osmân-i. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
- Buran, A. (1996). Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl) Ekleri. Ankara: TDK Yay.
- Buran, A. (2007). “Çağdaş Türk Yazı Dillerinde ve Türkiye Türkçesi Ağızlarında İkincil Uzun Ünlüler”. II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni (10-12 Nisan 2006) Bildirileri. Erciyes Ü. Yay.
- Buran, A. (2011). Sâ’atnâme. Ankara: Akçağ Yay.
- Buran, A. (2015). Türklük Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yay.
- Ergin, M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yay.
- Çakır, İ. E. (2013, Mayıs 1-3). Fatih Dönemi Teşkilat Kanunnâmesi: Kanunnâme-i Âl-i Osman ve Osmanlı Devleti’nde Kardeş Katli. 1. Uluslararası Hünkâra Vefâ Sempozyumu Bildirileri.
- Gülsevin, G. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: TDK Yay.
- İnalcık, H. (1954). Fatih Devri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- İnalcık, H. (1958). Osmanlı Hukukuna Giriş : Örfi - Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 13(2).
- İnalcık, H. (2001). Kanunnnâme. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (s. 333-337) C. 24 İçinde. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- Kanar, M. (2011). Büyük Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Birim Yay.
- Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Sav Yay.
- Kanar, M. (2011). OsmanlıTürkçesi Sözlüğü. İstanbul: Sav Yay.
- Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
- Korkmaz, Z. (1995). “Eski Anadolu Türkçesinde İmlâ-Fonoloji Bağlantısı Üzerine Notlar”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar I. Cilt. Ankara:TDK Yay.
- Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
- Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK Yay.
- Korkmaz, Z. (2013). Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. Ankara: TDK Yay.
- Özcan, A. (1982, Mart). Fatih’in Teşkilât Kanunnâmesi ve Nizâm-ı Âlem İçin Kardeş Katli Meselesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. Tarih Dergisi. İstanbul.
- Özcan, A. (2003). Kânûnnâme-i Âl-i Osman (Tahlil ve Karşılaştırmalı Metin): İstanbul: Çalış Ofset.
- Özek, F. (2014). Tarihî Türk Lehçelerinde Ünlüler. Ankara: Akçağ Yay.
- Özek, F. (2015). Kitābu Feżā’ili’l - Mekke ve’l - Medįne ve’l - Ķudüs. İstanbul: Kesit Yay.
- Özkan, M. (1995). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Türkiye Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
- Pakalın, M. Z. (1983). Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I-II-III. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- Parlatır, İ. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
- Şahin, H. (2009). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yay.
- Tansel, S. (1971). Fatih Sultan Mehmed'in Siyasî ve Askerî Faaliyeti. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- Tiken, K. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar Bağlaçlar Ünlemler ve Zarf Fiiller. Ankara: TDK Yay.
- Timurtaş, F. K. (2012). Eski Türkiye Türkçesi: XV. Yüzyıl Gramer-Metin-Sözlük. İstanbul: Kapı Yay.
- Türkçe Sözlük (2005). Ankara: TDK Yay.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti'nin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- Üstüner, A. (2012). Türkçenin Tarihî Gelişmesi. Elazığ: Grafikkent Dijital Baskı Merkezi.
- Yeğin, A. (1975). Yeni Lügat. İstanbul: Yeni Asya Yay.
