Author :
Abstract
Bu çalışmada Karaçay Kanyonu’nun coğrafi özellikleri ve bir jeomorfosit olarak potansiyeli araştırılmıştır. Kanyon, Kuzeydoğu Anadolu’da, Ardahan İli, Çıldır İlçesindedir. Çıldır ilçe merkezine 2, Ardahan merkeze 42 km uzaklıktadır. Kanyonu oluşturan Karaçay Deresi, Çıldır Gölü Havzası’nın kuzey ve kuzeydoğusundaki yüksek tepelerden doğan akarsulardan beslenmektedir. Çıldır Ovası’nın sularını drene eden Karaçay Deresi, ilçe merkezinin kuzeybatısında; Karaçay Kanyonunu oluşturup, Kura Nehrine bağlanmaktadır. Çalışmanın amacı, Karaçay Kanyonu’nun oluşumunu, morfometrik özelliklerini, ulaşılabilirliğini açıklamak, turistik çekiciliklerini tespit etmektir. Bu amaçla arazi çalışmalarıyla ölçümler yapılmış, topografik profiller çıkarılmıştır. CBS ve Uzaktan Algılama Teknikleriyle doğal ortam özellikleri analiz edilip, görsel materyallere dönüştürülmüştür. Kanyonun turizm potansiyelini belirlemek için analizler yapılmıştır. Kanyonun konumu, ulaşılabilirliği ve başlıca özelliklerinin açıklandığı, jeomorfoturizm temalı bir tanıtım broşürü hazırlanmıştır. Karaçay Kanyonu 7,41 km uzunluğa sahiptir. Kanyonun genişliği 1,49 km ile 790 m arasında değişmektedir. Kanyonda vadi tabanı ile plato yüzeyi arasındaki nispi yükselti farkı 400 m’yi bulmaktadır. Kanyon yamaçlarının eğimi genellikle %45-%80 arasında değişmektedir. Karaçay Kanyonu ve çevresinde Neojen ve Kuvaterner yaşlı birimler yer alır. En geniş alanı Pliyosen yaşlı Andezitler ve Bazaltik kayalar kaplar. Kanyona en yakın yerleşme Yıldırımtepe Köyü’dür. Kanyon içindeki Şeytan Kalesi olarak bilinen tarihi yapı yakın çevresinden ziyaretçi çekmektedir. Karaçay Kanyonu, konumu ve özelliklerine bağlı olarak Anadolu’nun az bilinen yörelerinden birindedir. Ancak kanyonun yakınında Çıldır, Aktaş gölleri, Akçakale Adası, Ani Harabeleri, On İki Havari Kilisesi, Kinzi Kalesi, Bilbilan Yaylası gibi turistik çekicilikler bulunmaktadır. Kanyon, Doğu Ekspresine ve havalimanına 100 km uzaklıktadır. Bu açıdan ulaşılabilirliği, turizm potansiyeli fazladır. Kanyondaki sıcaklık ve yağış koşulları, yılın 7 ayında jeomorfoturizm faaliyetlerine uygundur. Karaçay Kanyonu, derin vadisi, eğimli yamaçları, hidrografyası, tarihi yapıları ve çevresindeki diğer çekiciliklerle jeomorfolojiye, doğaya ilgi duyanların dikkatini çekecektir. Bugün kanyon içinde, Şeytan Kalesi’ne uzanan 1,5 km’lik yürüyüş parkurundan başka bir düzenleme yoktur. İklim, topografya koşulları göz önüne alınarak planlamaların yapılması, ziyaretçilere alternatif turizm olanakları sunacak donatıların kanyona eklenmesiyle Karaçay Kanyonu jeomorfoturizme kazandırılabilecektir.
Keywords
Abstract
In this study, the geographical features of Karaçay Canyon and its potential as a geomorphosis have been investigated. The canyon is in Çıldır District, Ardahan Province, in Northeast Anatolia. It is 2 km from Çıldır town center and 42 km from Ardahan city center. The Karaçay Creek, which forms the canyon, is fed by rivers rising from high hills in the north and northeast of the Çıldır Lake Basin. Karaçay Creek drains the waters of Çıldır Plain. Northwest of Çıldır district center; After creating the Karaçay Canyon, it is connected to the Kura River. The aim of the study is to explain the formation, morphometric features, accessibility of Karaçay Canyon, and determine its touristic attractions. For this purpose, measurements were made with field studies and topographic profiles were drawn. Natural environment characteristics were analyzed with GIS and Remote Sensing Techniques and transformed into visual materials. Analyzes were made to determine the tourism potential of the canyon. A promotional brochure with the theme of geomorphotourism was prepared, explaining the location, accessibility and some features of the canyon. Karaçay Canyon has a length of 7.41 km. The width of the canyon varies between 1.49 km and 790 m. In the canyon, the relative elevation difference between the valley floor and the plateau surface reaches 400 m. The slope of the canyon slopes generally varies between 45% and 80%. There are Neogene and Quaternary aged units in and around Karaçay Canyon. Pliocene aged Andesites and Basaltic rocks cover the largest area. The closest settlement to the canyon is Yıldırımtepe Village. The historical building known as Şeytan Kalesi in the canyon attracts visitors from its immediate surroundings. Karaçay Canyon is located in one of the relatively less known regions of Anatolia, depending on its location and characteristics. However, there are important touristic attractions such as Çıldır, Aktaş lakes, Akçakale Island, Ani Harabeleri, On İki Havari Church, Kinzi Castle, Bilbilan Plateau near the canyon. The Canyon is about 100 km from the East Express and the airport. In this respect, its accessibility and tourism potential is high. The temperature and precipitation conditions in the canyon are suitable for geomorphic tourism activities in 7 months of the year. Karaçay Canyon will attract the attention of those who are interested in geomorphology and nature with its deep valley, sloping slopes, hydrography, historical buildings and other attractions around it. Today, there is no arrangement in the canyon other than the 1.5 km walking track that extends to Şeytan Kalesi. The plans to be made considering the climate and topography conditions, and the addition of the equipment that will offer alternative tourism opportunities to the visitors, will enable the Karaçay Canyon to be brought into geomorphotourism.
Keywords
- Akbulut, G. (2014). Önerilen Levent Vadisi Jeopark’ında Jeositler. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C./S. 8(1): (29-45).
- Ardos, M. (1979). Türkiye Jeomorfolojisinde Neotektonik. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2621, Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 113.
- Arınç, K. (2016). Doğal, Beşeri, İktisadive Siyasal Yönleriyle: Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri. Erzurum: Eser Ofset Matbaacılık.
- Atalay, İ. (2010). Uygulamalı Klimatoloji. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
- Aydın, M. (2014). Bursa İli Jeomorfoturizm Özellikleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Aylar, F. ve Çoban, A. (2006). İncesu Yarma Vadisi (Çorum-Ortaköy). Marmara Coğrafya Dergisi, C./S. 0(14): 121-136.
- Bahadır, M. ve Işık, F. (2018). Perşembe Yaylasında (Ordu) Jeomorfositler ve Turizm Amaçlı Kullanımları. Uluslararası Katılımlı Kapadokya Yerbilimleri Sempozyumu (26-27 Ekim 2018), Niğde, s.92-97.
- Benli, O. (2019). Her Yönü İle Ani. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
- Çiçek, İ. (1995). Türkiye'de Kurak Dönemin Yayılışı ve Süresi (Thomthwaite Metoduna Göre). Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C./S. 0(4): 77-102.
- Ekinci, D. ve Doğaner, S. (2012). Jeomorfoturizm Açısından Simav (Yeniköy) Peribacaları, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Hatay, s. 395-410.
- Erinç, S. (2012). Jeomorfoloji I-II, (Güncelleştirilmiş Yeni Basım). İstanbul: Der Yayınları.
- Hatipoğlu, Ş. ve Bahadır, M. (2020). Altınordu (Ordu) İlçesindeki Jeosit ve Jeomorfositlerin Turizm Potansiyellerinin “Preliminary Geosite Assessment Model (GAM)” ile Ölçümü. Mavi Atlas, C./S. 8 (2): 548-564.
- Hugget, J. R. (2019). Fundamentals of Geomorphology/Jeomorfolojinin Temelleri. (Çeviri ed. Uğur Doğan), Ankara: Nobel Yayınları.
- İbret, Ü.B., Cansız, E. (2016). Kanyon Turizmi ve Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi Gereken Bir Yöre: Küre Ersizlerdere-Karacehennem Kanyonu. Marmara Coğrafya Dergisi, C./S. 0(34): 107-117.
- İlhan, A.; Çelik, M. A.; Gülersoy, A. E. ve Gümüş, N. (2017). Cehennem Deresi Kanyonu’nun (Ardanuç, Artvin) Ekoturizm Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi ve Planlama Önerileri. Turkish Studies, C./S. 12(3): 309-340.
- Kafalı Yılmaz, F. ve Yılmaz, Ö. (2013). Thornthwaite İklim Tasnifine Göre Rize ve Ardahan Örnekleri, 3rd International Geography Symposium .
- Kubalíková, L. (2013). Geomorphosite Assessment for Geotourism Purposes. Czech Journal of Tourism, C./S. 2(2): 80-104.
- MGM, 2020, Ardahan Meteoroloji İstasyonu, Yayınlanmamış İklim Verileri.
- Okuyucu, S. (2016). Kazdağı Milli Parkı ve Yakın Çevresinin UNESCO Kriterlerine Göre Jeopark Potansiyelinin Belirlenmesi ve Eğitim Amaçlı Kullanımı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Özgüç, N. (2015). Turizm Coğrafyası, İstanbul: Çantay Kitabevi.
- Öztürk, M. Z. ve Kılıç, H. (2018). Ardahan’da İklim Parametrelerindeki Değişimin Zamansal Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, C./S. 0(70): 37-43.
- Panizza, M. (2001). Geomorphosites: Concepts, Methods And Example of Geomorphological Survey. Chinese Science Bulletin, 46 – Suppl., 4-6.
- Panizza, M. ve Piacenta, S. (2008). Geomorphosıtes and Geotourism. Revista Geográfica Acadêmica, C./S. 2(1): 5- 9.
- Patacı, S. (Ed.). (2016). Ardahan Kale ve Kuleleri. Serhat Kalkınma Ajansı Yayınları.
- Patacı, S. ve Patacı, Ö.O. (2019). Ardahan İli 2017 Arkeolojik Yüzey Araştırması. Aras Türkiye Eski Yakındoğu Araştırmaları Dergisi, C./S. 0(1): 95-123.
- Patacı, S. (2020). Şeytan Kalesi’nin Antik Dönem Buluntuları. BELGÜ, C./S. 0(5): 90-105.
- Turoğlu, H. (2020). Karasu Grabeni (Hatay, Türkiye) Bazalt Morfolojisinde Volkanik Jeomorfosit Değerlendirmesi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, C./S. 0(4): 62-80.
- USGS (ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu), https://earthexplorer.usgs.gov/ adresinden 7 Ağustos 2017 tariihinde erişildi.
- Uzun, A. (2017). Bir Açık Alan Dersliği: Kandıra Kıyıları (Kocaeli, Türkiye). Türkiye Jeoloji Bülteni, C./S. 60(1): 117-127.
- Uzun, M. (2015). Kocaeli İli Karadeniz Kıyılarının Jeomorfoturizm Özellikleri ve Kıyı Kullanımına Etkisi Açısından Değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, C./S. 0(32): 339-366.
- Vujıčıć, Miroslav D.; Vasıljevıć, Djordjije. A.; Markovıć, Slobodan B.; Hose, Thomas. A.; Lukıć, Tin; Hadžıć, Olga ve Sava Janıćevıć (2011). Preliminary Geosite Assessment Model (GAM) and Its Application on Fruška Gora Mountain, Potential Geotourism Destination of Serbia. Acta Geographica Slovenica, C./S.
