Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı, Amasya kentindeki yapılı çevrenin tarihi aşamaları üzerinden bir araştırma ve değerlendirme kurgulamaktır. Bu doğrultuda; önce Amasya kenti hakkında tarihi ve coğrafi bilgi değerlendirilecek, sonra da her dönem ayrıntıları ile analiz edilecektir. Coğrafi açıdan; Amasya, Yeşilırmak üzerindeki dar vadide kurulmuştur. Bu topografya kenti kuzey-güney aksında büyümeye zorlamıştır çünkü doğu ve batı yönlerinde yerleşime elverişsiz dağlar bulunmaktadır. Merkezi aks üzerindeki akarsu da insanları, her iki yakayı birleştirmek için şehir genişledikçe daha fazla sayıda köprü yapmaya zorlamıştır. Tarihi açıdan ise; kentin geçmişini dört ana döneme ayırmak olanaklıdır: (I) İslam öncesi Pontus-Roma-Bizans dönemi, (II) Erken İslam Danişmend-Selçuklu-İlhanlı dönemi, (III) Osmanlı dönemi ve (IV) Cumhuriyet dönemi. Çalışmada, her dönemin öne çıkan yapıları değerlendirilecek ve dönemler arası ilişkilerin anlaşılmasına çabalanacaktır. Mimarlık tarihinde araştırılmış her kent gibi Amasya için de çeşitli mitler, sembolik yapılar, rekreasyon alanları, toplumsal deneyim ve imar planları ortaya çıkmıştır. Fazlası, bazı yapılar savunma ya da misyonerlik gibi gizli işlevler de yüklenmiştir. Tüm önde gelen yapıların neden ve nasıl ortaya çıktığı çalışma içerisinde irdelenecek ve finalde bazı mimari eleştiriler sunulacaktır.
Keywords
Abstract
Aim of this study is to establish a research about the historic phases of the built environment of the city of Amasya, Turkey. For this purpose, first the overall historic and geographic knowledge about Amasya are going to be evaluated, and then, each period is going to be analyzed in detail. For geographic facts, Amasya was built on the narrow valley of the Yesilirmak River. This reality forced city to enlarge on North-South axis, as each East and West sides are occupied by ineligible high mountains. More, central river forced people to build plenty of bridges in each historic period as the city enlarges. In terms of historic facts, on the other hand, four major periods in urban Amasya are determined as follows: (I) Pontus-Rome-Byzantine period, (II) Danismends-Seljukid-Ilkhanid period, (III) Ottoman period, and (IV) Republic era. The prominent buildings of each period will be handled and interperiod relationships are going to be examined. As many cities discussed in scope history of architecture theme, also Amasya has myths, symbolic landmarks, recreational areas, public experiences, and recent governmental zone plans. More, some buildings were prepared for hidden purposes such as city defense or missionary goals. Some insights into why and how these buildings were erected are going to be pushed forward and some architectural critics are going to be judged in the final.
Keywords
- Ahunbay, Z. (1988) Mimar Sinan'ın Eğitim Yapıları, Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri (nşr. Sadi Bayram), İstanbul
- Akdağ, M. (1979) Türkiye’nin İktisâdî ve İctimâî Tarihi I, İstanbul
- Aktüre, S. (1981) 19.yy Sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği, Ankara
- Amasya Kültür ve Turizm Dergisi, (2012) 1. sayı, Haziran-Temmuz 2012, Renkli Kalem Medya Grubu
- Amasya Valiliği. (2007) Amasya Kültür Envanterleri, Uyum Ajans, Ankara
- Bechoefer, W. ve Yalçın, A. K. (1991) Amasya, Turkey: Lessons In Urbanity. MIMAR 40: Architecture in Development, London: Concept Media
- Cahen, C. (1984) Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çeviri: Moran, Y., İstanbul
- Canik, G. (2011) Amasya Yeşilırmak Nehri Kıyısı Peyzaj Tasarımının İrdelenmesi: Yalıboyu ve Pirinççi Promenadı Örneği, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ FBE, İstanbul
- Doğanbaş, M. (1996) Amasya Evleri, Doğuş Matbaa, Ankara
- Günaltay, Ş. (1987) Yakın Şark, TTK Yayınları, Ankara
- Güzelci, O. (2012) Amasya Yalıboyu Evleri Üzerine Bir Biçim Grameri Çalışması, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ FBE, İstanbul
- Honigmann, E. (1970) Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, Çeviri: Işıltan, F., İstanbul
- Hüsameddin, A.H. (1986) Amasya Tarihi, Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara
- Kuzucular, K. (1994) Amasya Kentinin Fiziksel Yapısının Tarihsel Gelişimi, Doktora Tezi, İTÜ FBE, İstanbul
- Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararları, (1999) Kültür Bakanlığı, Ankara
- Seçkin ve Türkoğlu, (2006) Amasya Tarihi Kent Merkezi Açık Mekanlarının Kullanım Analizi, İTÜ Dergisi, Cilt 5, Sayı 1
- Strabon. (1969) Geographica, Çeviri: Pekman, A., XII, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul
- Şenol, E. (2014) Amasya Kentinin Cumhuriyet Dönemi Mekânsal Gelişimi Ve Tarım Alanlarının Amaç Dışı Kullanımı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:7, Sayı:30
- Tanyeli, U. (1987) Anadolu -Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (11.-15. Yy), Doktora Tezi,
- Toruk, F. (2008) Amasya Kent Dokusunun Fiziksel Gelişimi, Vakıflar Dergisi, Sayı: 31, 2008
- Turan, O. (1980) Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul
- Yalçın, A. K. (1997). Amasya Geleneksel Kent Dokusu, Amasya Koruma Amaçlı İmar Planı Araştırma ve Analiz Çalışmaları, Amasya
- http://cografyaharita.com/haritalarim/2a_turkiye_fiziki_haritasi.png (18.03.2016)
- http://www.kulturvarliklari.gov.tr/Resim/128897,amasya04.png?0 (21.05.2016)
- http://www.amasyakulturturizm.gov.tr/Resim/48940,ferhatsukanali11jpg.png?0 (23.05.2016)
- http://suffagah.com/wp-content/uploads/2015/01/amasyada-gezilecek-yerler-gok-medrese-2.jpg (01.05.2016)
- http://web.iyte.edu.tr/arch/restoration/TURKCE/arastirma-anadoluselcukluanit.htm (01.05.2016)
- http://www.geziklubu.com/FileUpload/ds18140/File/img_0542.jpg (01.05.2016)
- http://images.slideplayer.biz.tr/10/2730491/slides/slide_27.jpg (01.05.2016)
- https://ssl.panoramio.com/photo/84114744 (25.05.2016)
- http://www.2janturizm.com.tr/admin/images/turresim/f3194e2b51a67199d1dfa0abe4b814f356b (25.05.2016)
- http://suffagah.com/amasyada-gezilmesi-gereken-12-yer (25.05.2016)
- http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c24/c240215.pdf (25.05.2016)
- http://www.amasya.bel.tr/icerik/464/1579/amasya-evleri.aspx (10.03.2016)
- http://kendingez.com/tarih-kokulu-kent-amasya-gezi-yazisi (27.04.2016)
- https://www.google.com/earth (Yazar tarafından oluşturulma Tarihi: 01.05.2016)
- https://www.google.com/maps (Yazar tarafından oluşturulma Tarihi: 01.05.2016)
