Author :
Abstract
Dünyevi bütün heves ve isteklerden vazgeçerek Allah’a yönelme olarak tanımlanabilecek tasavvuf, onuncu yüzyıldan itibaren kitleler hâlinde İslam dinine giren Türkler arasında yaygın bir anlayış hâline gelmiştir. İslam öncesi dönemde “kam” tipi ile İslami dönem “veli” tipi arasındaki benzerlik Türklerin İslamiyet’i kolaylıkla benimsemesinde etkin rol oynamıştır. Tasavvuf mensuplarının Anadolu’yu karış karış gezmeleri sonucu tasavvuf yaygınlaşmış “Yesevilik, Bektaşilik, Kadirilik, vb.” gibi görüş farklılığına dayalı tarikatların ve dergâhların oluşmasına vesile olmuştur. Bu tarikatlarda her ne kadar görüş farklılığı olsa da temel hedef aynıdır. Aynı köklerden beslenerek farklı mecralarda Allah ve peygamber sevgisini esasına dayalı bir edebiyat anlayışı ortaya koymaya çalışan temsilcilerin yeğane gayesi, samimiyet ve içtenlikte gösterişten ve riyadan uzak olarak tasavvuf algısı ve anlayışını halkın anlayabileceği tarzda, tür ve şekillerde icra etmeye çalışmaktır.
Âşıklık geleneği içerisinde ilk temsilcilerden başlayarak günümüze gelinceye kadar çok sayıda âşık yetişmiştir. Söz konusu âşıklar arasında saz çalıp irticalen şiir söyleyenlerin yanı sıra saz çalamayıp şiir söyleyenler de vardır. Bu bağlamda söz düzmenin yanında saz çalmanın da gelenekte ayrı bir yeri ve önemi vardır. İcra ortamında irtical özelliğin yanında saz çalmayı bilen âşıklardan birisi de Hataylı Âşık Mustafa İncedil’dir. Hatay yöresi âşıklarından Mustafa İncedil, söz konusu tarikat ve dergâhlardan etkilenerek dinî konularda da şiirler yazdığı tespit edilmiştir. Çalışmada Hataylı Âşık İncedil’in hayatı ve tasavvuf algısı hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, âşığın tasavvuf içerikli şiirlerinden bazıları çeşitli yönlerden ele alınıp incelenecektir.
Keywords
Abstract
Sufism, which can be defined as turning towards God by giving up all worldly enthusiasm and desires, has become a common understanding among Turks who have entered the Islamic religion en masse since the tenth century. The similarity between the “kam” type in the pre-Islamic period and the “guardian” type in the Islamic period played an active role in the Turks easy adoption of Islam. Sufism became widespread as a result of the members of Sufism traveling across Anatolia, “Yesevism, Bektashism, Kadirism, etc.” It has been instrumental in the formation of sects and lodges based on differences of opinion such as. Although there are differences of opinion in these sects, the main goal is the same. The aim of the representatives to the nephew, who are trying to reveal a literary understanding based on the love of God and the prophet in different mediums by nourishing from the same roots, is to try to perform the perception and understanding of Sufism in a manner that the public can understand, in a way that the people can understand. Thus, under the roof to be named "Religious Sufi Literature", the principles and procedures of Islam started to be conveyed by the minstrels, who had a rich tradition and past, through the forms and forms of national poetry. These representatives, as they grew up with a master-apprentice relationship, are accustomed to writing on non-religious subjects and have also begun to write poems on religious subjects. The new acquisition of the tradition has been passed down from generation to generation and carried over to the present day through new apprentices.
Within the tradition of minstrelsy, many minstrels have been raised from the first representatives to the present day. Among the aforementioned lovers, there are also those who play saz and utter poetry, as well as those who cannot play saz and sing poems. In this context, playing the saz has a special place and importance in tradition as well as making words. Mustafa İncedil from Hatay is one of the lovers who knows how to play saz in addition to the irtical feature in the execution environment. It was determined that Mustafa İncedil, one of the lovers of Hatay region, wrote poems on religious subjects, being influenced by the aforementioned sects and lodges. In the study, after giving brief information about the life of Asaq Incedil from Hatay and his perception of tsavvuf, some of his poems with Sufism content will be examined under certain headings in order to determine the perception of Sufism in the subject.
Keywords
- Arı, B. (2013). “Adana Âşıklık Geleneğinde Bir Alevi Âşık: Hacı Ali Şen’in Şiirlerinde Nasihat”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, S.68, s.129-155.
- Artun, E. (1996). Günümüzde Adana Âşıklık Geleneği (1966-1996) ve Âşık Feymanî. Adana: Adana Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları. Hakan Ofset.
- Artun, E. (2001). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Artun, E. (2011). Dinî – Tasavvufî Halk Edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi.
- Artun, E. (2017). Türk Halk Edebiyatına Giriş. Adana: Karahan Kitabevi.
- Aydın, M. (2019). “Kur’an’da Peygamber Tasavvuru”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 15, s. 35-60.
- Ayiş, M. Ş. (2014). “Semennudî’de Nefis Mertebeleri”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 2, s.493-537.
- Ayiş, M. Ş. (2019). “Nefis Mertebelerinin Psikolojideki Karşılıkları Üzerine Bir Değerlendirme: Robert Frager Örneği”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.14, s. 547-567.
- Bakırcı, N. (2010). Niğde Âşıklık Geleneği ve Niğdeli Halk Şairi İbrahim Dabak, Niğde: Niğde Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları.
- Bakırcı, N. (2017). 19. Yüzyıl Âşıklarından Niğdeli Âşık Tahirî, Konya: Kömen Yayınları.
- Bilgin, A. (1995). “Tasavvuf ve Tekke Edebiyatı”. İlmi Araştırmalar, S. 1, s. 61-82.
- Cebecioğlu, E. (1987), “İslam’da Tasavvuf”. A.Ü.İ.F. Dergisi, C. 2, S. 7, s. 378-397.
- Ceyhan, S. (2015). Türkiye’de Tarikatlar. İstanbul: İSAM Yayınları.
- Demirci, M. (2002). Müslüman Türklerde Tasavvuf (Türkler). C. 5. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
- Frager, R. (2003). Kalp, Nefs ve Ruh, İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
- Göde, H. A. (2009). “Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Günümüzde Bu Geleneğin Sürdürülebilirliği Üzerine Düşünceler”. First International Symposium on SUSTAİNABLE Development. Burc University, Sarajevo. s. 397-402.
- Gökcan, M. (2001). “Tasavvufta A1lah Sevgisi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 1, C. 1, s. 181- 206.
- Gölpınarlı, A. (1969). Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar. İstanbul: Bereket Yayınları.
- Güzel, A. (2003). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Haldun, İ. (1984). Tasavvufun Mahiyeti (tercüme Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Karagöz, İ.; vd (2010). Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
- Köprülü, F. (1981). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Köprülü, F. (1986). Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Köprülü, F. (2013). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kurnaz, C. (1997). Dinî Edebiyatta Türler. Ankara: Divan Edebiyatı Yazıları.
- Küçük, H. (1976). Tarikatlar. İstanbul: TÜRDAV Yayınları.
- Levend, A. S. (1962). Ümmet Çağı Türk Edebiyatı. Ankara:.Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
- Makal, K. (2002). Türk Halk Şiiri. İstanbul: Toker Yayınları.
- Ocak, A. Y. (1992). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderiler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Schimmel, A. (1975). İslamın Mistik Boyutları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Tatlılıoğlu, D. (2009). “Tasavvuf ve Tarikatlara Sosyolojik Bir Bakış”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. IX, S. 1, s. 99-128.
- Türer, O. (1995). Anahatlarıyla Tasavvuf Tarihi. İstanbul: Seha Neşriyat.
- Türkan, H. K. (2017). Âşık Duran Bebek. Konya: Kömen Yayınları.
- Yılmaz, A. (2017). Türk İslam Edebiyatı. Ankara: Grafiker Yayınları.
- Yılmaz, H. K. (2007). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat.
