Author :
Abstract
Dünya üzerinde bulunan kapalı havza göllerinin oluşumunda birçok faktör etkili olmakla birlikte yeryüzü şekilleri, arazi yapısı ve iklim faktörü etkili olan unsurların başında gelmektedir. Özelikle orta kuşak karalarının iç kesimlerinde bulunan yarı kurak iklime sahip kapalı havza alanları, yakın çevrelerine göre daha alçakta bulundukları için kış sıcaklık ortalamaları daha yüksektir. Söz konusu yerler gerek buralarda bulunan göllerin etkisiyle gerekse çevrelerinin dağlarla çevrili olması nedeniyle kış aylarında soğuk hava kütlelerine karşı korunaklı yerler olmuştur. Bu nedenlerle bu alanlar insanların tarih boyunca en çok tercih ettikleri alanlar olmuştur.
Türkiye’de bulunan kapalı havza alanları, eski tarihi dönemlerden bu yana yakın çevrelerine göre nüfuslanmanın fazla olduğu yerler olmuştur. Bu alanlardan biri olan Van Gölü havzası, insanlık tarihinin en eski yerleşim yerlerinden birisidir. Havza, geçmişten günümüze kadar geçen sürede birçok medeniyete beşiklik etmiştir. Bu medeniyetlerden biri de Urartulardır. Urartulardan bu yana, Van Gölü havzası, yakın çevreye göre her zaman daha fazla tercih edilen yer olmuştur. Nitekim, günümüzde de havzanın en büyük kenti konumundaki Van ve yakın çevresi uzak alanlardan gelen (yerleşme amaçlı) insanlara ev sahipliği yapmıştır/yapmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, genelde dünya üzerinde bulunan belli başlı kapalı havzaları, özelde ise Van Gölü kapalı havzasını incelemektir. Ayrıca bu kapalı havzalardaki göllerin insanlık tarihi içindeki seyrini ve beşerî faktörlerin göl seviye değişimleri üzerindeki etkilerini gözler önüne sermektir.
Keywords
Abstract
Although many factors are effective in the formation of closed basin lakes in the world, landforms, land structure and climate factor are the the leading effective factors. Particularly, the semi-arid closed basin areas located in the inner parts of the middle beltlands are lower than their close surroundings, so their winter temperature averages are higher. The places in question have been sheltered places against cold air masses in the winter months due to both of the lakes in these areas and the surrounding mountains. For these reasons, those areas have been the most preferred areas throughout history. Closed basin areas in Turkey have been places where population is higher than their immediate surroundings since ancient historical times. Van Lake basin, is one of the oldest settlements in human history. The basin has been the cradle of many civilizations from the past to the present. One of these civilizations is the Urartians. Since the Urartians, the Lake Van basin has always been the preferred place compared to the immediate surroundings. As a matter of fact, Van, which is the largest city of the basin today, and its immediate surroundings hosted people from distantareas (for settlement purposes).
The aim of this study is to examine the majör closed basins in the world in general and the Van Lake closed basin in particular. In addition, it is to reveal the course of lakes in these closed basins in human history and the effects of human factors on lake level changes.
Keywords
- Akar, İ. (2011). Çok Zamanlı Uydu Görüntüleri Kullanılarak Acıgöl (Türkiye)- Urmiye (İran) Göllerinde Su Yüzeyi Değişimleri ve Yakın Çevresinde Arazi Kullanımının Belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Baytar, İ. ve Doğan, M. (2019). Bahçesaray İlçesinin Turizm Kaynakları ve Cittaslow Potansiyeli. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı: 177-199.
- Baytar, İ. (2014). Van’da Ulaşım Sistemleri ve Ulaşım Sistemlerinin Tarihi Gelişimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
- Bozkoyun, M. ve Elmastaş, N. (2019). Hoşap Çayı Havzası’nın Su Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Değerlendirilmesine Yönelik Öneriler. Turkish Studies, C/S. 14(3): 1225-1252.
- Çiftçi, Y.; Işık, M. A.; Alkevli, T. ve Yeşilova, Ç. (2008). Van Gölü Havzası’nın Çevre jeolojisi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, C/S. 32(2): 45-77.
- Erginyürek, M. (2018). Van Gölü Kapalı Havzasında Yağış-Akım Analizleri ve Göl Seviye Değişimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
- Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No:572.
- Erinç, S. (1996). Klimatoloji ve Metotları. 4.baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
- Güner, Y. (1984). Nemrut Yanardağının Jeolojisi, Jeomorfolojisi ve Volkanizmasının Evrimi. Jeomorfoloji Dergisi, C/S. 12: 23-65.
- Gürer, İ. ve Yıldız, D. (1996). Van Gölündeki Ani Seviye Değişimlerini inceleme Raporu, TMMOB inşaat Mühendisleri Odası, Ankara.
- Karaağaçlı, A. (2013). Aral Gölünün Durumu: Trajik Bir Çevre Felaketi. Erişim tarihi: 13.08. 2017, http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=2369:aralgoeluen uen-durumu-trajik-bir-cevre-felaketi&catid=83:analizler-ortaasya&Itemid=149.
- Kempe, S.; Landmann, G. ve Müller, G. (2002). A Floating Varve Chronology From the Last Glacial Maximum Terrace of Lake Van/Turkey. Zeitschriftfür Geomorphologie, C/S. 126: 97-114.
- Lahn, E. (1948). Türkiye Göllerinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi Hakkında Bir Etüt. Ankara: M.T.A. Yayınları, No:12.
- Litt, T.; Krastel, S.; Sturm, M.; Kipfer, R.; Örçen, S.; Heumann, G.; Franz, S. O.; Ülgen, B.U. ve Niessen, F. (2009). Palaeovan, International Continental Scientific Drilling Programme (ICDP): Site Survey Results and Perspectives, Quaternary Science Reviews, C/S. 28: 1555–1567.
- Perinçek, D. (1980). Bitlis Metamorfitlerinde Volkanitli Triyas, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, C/S. 23 (2): 30-57.
- Şaroğlu, F. ve Güner, Y. (1981). Doğu Anadolu’nun Jeomorfolojik Gelişimine Etki Eden Öğeler: Jeomorfoloji, Tektonik, Volkanizma İlişkileri. TJK Bülteni, C/S. 24: 39- 50.
- Toker, M. ve Şengör, A. M. C. (2011). Van Gölü Havzasının Temel Yapısal Unsurları, Tektonik ve Sedimanter Evrimi, Doğu Türkiye. İTÜ Dergisi, C/S. 10 (4): 119- 130.
- Valeton, I. (Ed). (1978). A Morphological and Petrologicaal Study of the Terraces Around Lake Van, Turkey. Geology of Lake Van. Ankara: MTA Yayınları.
- Yıldız, M. Z. ve Deniz, O. (2005). Kapalı Havza Göllerinde Seviye Değişimlerinin Kıyı Yerleşmelerine Etkisi: Van Gölü Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C/S. 15(1): 15-31. Electronic References
- http://turkbilimi.com/?attachment_id=11507, date of access: 26.09.2017
- http://turkbilimi.com/?attachment_id=11671, date of access:13.08.2016.
- https://www.akvaryum.com/Forum/kaybolan_gve246;l_aralin_hikâyesi_k901130.asp?PID=534 2521, date of access: 22.04.2015.
- http://www.cografya.gen.tr/siyasi/devletler/cad.htm, date of access:03.01.2018.
- http://www.gribilge.com/kapali-havza-nedir/#ixzz2GcxrXTpK, date of access:11.06.2018.
- https://www.haberturk.com/van-golu-sulari-cekilince-tarihi-kale-ortaya-cikti-2795821, date of access: 10.12.2016.
- https://www.researchgate.net/publication/338843380_Beseri_Faktorlerin_Kapali_Havza_Gollerine_Etkis i_Van_Golu_Ornegi: 10.12.2021.
