Author :
Abstract
Veba altıncı yüzyıldan başlayarak yirminci yüzyıla kadar Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika’da milyonlarca insanın ölümüne yol açmış korkunç bir hastalıktır. İstanbul, bu korkunç hastalığa tarihinde birçok kez tanık olduktan sonra, 1919 sonbaharında bir kez daha yüzleşmiştir. İlk vakalar İstanbul Galata’da Haşim Bey Un Fabrikasında ortaya çıkmıştır. Vakaların ortaya çıkmasından sonra sağlık kuruluşları hemen harekete geçmişler ve uluslararası kararlara uygun olarak bazı önlemler almaya başlamışlardır. Alınan ilk önlem Şişli Etfal Hastanesi pavyonlarının veba hastaları için tahsis edilmesi olmuştur. Ardından ilgili sağlık kurumlarınca, halkın evlerde alması gereken önlemler gazeteler aracılığıyla duyurulmaya çalışılmıştır. Bu önlemler fare zehri kullanmak, fareleri itlaf etmek, farelerin barınmasına olanak sağlayacak delik deşik yerleri kapamak, temizlik yapmak gibi uygulamalardan ibarettir. Vebanın görüldüğü haneler boşaltılmış, hanelerin bulunduğu mahalleler kordon altına alınmış ve mahalle halkı aşılanmıştır. Aşı, Şişli Etfal Hastanesi’nde veba hastalarına ayrılan altı pavyonda görevli sağlık çalışanlarıyla güvenlik görevlilerine, hapishanedeki mahkumlara ve kışlalardaki askerlere de uygulanmıştır. Veba, genellikle gemi ambarlarında barınan farelerin üzerinde yaşayan pirelerden bulaştığı için, liman çalışanları da aşılanmış, İstanbul limanlarına giren ve çıkan gemilerde fare itlafı ve tahaffuz uygulamaları yapılmış, yolcular sağlık kontrolünden geçirilerek aşılanmışlardır. Gelen yolcular 12-15 gün tecrit altında tutulmuşlar ve veba belirtisi görülmemesi durumunda kendilerine vesika verilmiştir. İstanbul dışına çıkmak isteyen yolculara da resmi doktorların yaptığı muayeneden sonra çıkış izni verilmiştir. Bu çalışmada 1919 sonbaharında İstanbul’da görülen veba vakaları ve vakalara karşı yürütülen mücadele arşiv belgelerine ve dönemin gazete koleksiyonlarına dayanılarak incelenmiştir.
Keywords
Abstract
Plague is a terrible disease that killed millions of people in Asia, Europe and North Africa from the 6th century until the 20th century. After having witnessed this terrible disease many times in its history, Istanbul faced it once again in the autumn of 1919. The initial cases of plague were reported at Haşim Bey's flour factory in Galata, Istanbul. Following the emergence of cases, health authorities promptly took action and implemented certain measures in compliance with international decisions. The first measure taken was the allocation of the Şişli Etfal Hospital barracks for plague patients. Subsequently, relevant health institutions attempted to disseminate preventive measures that citizens should adopt at home through newspapers. These preventive measures mainly included the use of rat poison, extermination of rats, sealing off rat-infested areas, and maintaining cleanliness. Affected households were evacuated, and the neighborhoods where the households were located were placed under quarantine, with the residents receiving vaccinations. The vaccine was administered not only to plague patients in the barracks designated at the Şişli Etfal Hospital but also to healthcare workers and security personnel assigned to these facilities, prisoners in detention, and soldiers in barracks. Since the plague was primarily transmitted by fleas living on rats found in ship cargo holds, port workers were also vaccinated. Rat extermination and preventive measures were implemented in ships entering and leaving Istanbul's ports, and passengers were subjected to health checks and vaccinations. Incoming passengers were isolated for 12-15 days and issued certificates if no signs of plague were observed. For those wishing to leave Istanbul, exit permits were granted after examinations conducted by authorized physicians. This study examines the 1919 plague cases observed in Istanbul and the efforts carried out against the cases based on archival documents and periodical newspaper collections.
