Author :
Abstract
Hz. Peygamber (sav) sonrası yaşanan siyasal ve sosyal hadiseler, Müslümanlar arasında farklı görüş ve ihtilafların yaşanmasına sebep olmuştur. Süreç içerisinde İslam düşüncesinde farklı mezheplerin tezahür etmesi sonucunda tartışmalar yaşanmıştır. İslam düşüncesinin erken dönemlerinde bazı kelamî görüşlerin ortaya çıkması, dini geleneklere bağlı olan ve dinin sadece Kur’an ve rivayetlerden ibaret olduğunu savunanları rahatsız etmiştir. Farklı görüş ve düşünceler giderek toplumsal gruplaşmalara sebebiyet vermiş ve bu gruplar, birbirlerini bid’at, dalâlet ve küfür gibi kavramlarla suçlamışlardır. İslam düşüncesinde fırkaları ele alan Makalat yazarları, eserlerinde mezheplerin görüşlerini ele alırken farklı tasnifler yapmışlardır. İbn Hazm (ö. 456/1064) da mezhepleri tasnif ederken “Ehl-i Hak” ile “Ehl-i Bid’at” şeklinde bir ayrıma gitmiştir. İbn Hazm’ın el-Fasl adlı eserinde kelamcıları Ehl-i Bid’attan görmüştür. Özellikle de Eş’ari ve Mu’tezile’ye yönelik bazı dışlayıcı kavramları daha sık kullanmıştır. Eserinde, eleştirdiği bazı şahıslara, Dehrîlik, Müşebbihe, Mücessime, Kaderiyye, Cehmiyye, Mürcie, Yahudi ve Hristiyanlık gibi dinî veya mezhebî aidiyet düzeyinde isimlendirmede bulunurken aynı zamanda kelamcılara yönelik tenkitlerinde “bid’at, rey, kıyas, şirk, küfür, sapıklık ve dalâlet” şeklinde de bazı niteleyici kavramları kullanmıştır. Çalışmamız, İbn Hazm’ın dinler ve mezhepler tarihi ile ilgili olan el-Fasl adlı eseri temel alınarak yapılmıştır. Bu eserde, belirli kişilere ve mezheplere yönelik eleştirel ifadelere odaklanacağız. Bu çalışmamızın amacı, İbn Hazm’ın kullanmış olduğu dışlayıcı ifadelerin hangi kişileri veya mezhepleri hedef aldığını belirlemektir. Biz bu tesipiti yaperken dışlayıcı ifadeleri iki açıdan değerlendirdik: birincisi, mezhebî veya dinî açıdan dışlayıcılık, diğeri ise somut dışlayıcı kavramlar olarak ele alınmıştır.
Keywords
Abstract
The political and social events that occurred after Prophet Muhammad led to the emergence of different opinions and disputes among Muslims. Over time as a result of the emergence of various sects in the Islamic thought, disputes took place. The emergence of certain views concerning kalam in the early periods of Islamic thought disturbed those who adhered to religious traditions and believed that religion consisted solely of the Qur’an and traditions. These differing views and thoughts eventually led to social divisions, and these groups accused each other of bid’ah, dalaalah and kufr. Authors of al-Maqalat who dealt with sects in Islamic thought made different classifications in their works when discussing the views of these sects. Ibn Hazm, when classifying sects, made a distinction as Ahl-i Haqq and Ahl-i Bid’ah. In his work ‘Al-Fasl’, Ibn Hazm viewed Mutakkallims (scholars of kalam) as belonging to Ahl-ı Bid’ah. He particularly used some exclusive terms against Ash’aris and Mu’tazilites more frequently. In his work, while naming some of the individuals he criticized as adherents of Dahriyya, Mushabbiha, Mucassimah, Qadariyyah, Jahmiyyah, Murji’ah, Judaism and Christianity at the level of religious or sectarian affiliation, he also used descriptive terms like ‘bid’ah, ra’y, qiyas, shirk, kufr and dalalah’ in his criticisms of Mutakallims. Our study is based on Ibn Hazm’s work titled al-Fasl, which is related to the history of religions and sects. In this work, we will focus on the critical expressions directed towards specific individuals and sects. The aim of our study by Ibn Hazm. While making this determination, we evaluated the exclusionary expressions from two perspectives: Firstly, in terms of sectarian or religious exclusions, and secondly, as concrete exclusionary concepts.
