Author :
Abstract
Her toplumun kültürel bağlamda belirli durumlar, muhtelif olaylar karşısında kullandığı ve çeşitli duyguları ifade ettiği söz kalıpları vardır. Dilbilimsel açıdan bu yapılar "kalıp sözler" olarak adlandırılır. Bunlar, eşimizle dostumuzla selamlaşırken, bir kişiyi başarısından dolayı kutlarken, bir iyilik ya da yardım karşısında teşekkür ederken, hasta olan bir yakınımızı ziyarette bulunurken, bir kimseye karşı beslediğimiz duyguları dile getirirken vb. durumlarda kullandığımız söylenilmesi âdet hâline gelmiş belli sözlerdir. Toplumun inancını, örfünü, âdetini, hayat felsefesini, yaşam tarzını, bireylerin birbiriyle olan ilişkilerini ortaya koyan kültürel mirasımızdır. Her biri milletin söz yaratma gücünün bir ürünü olan u sözlerin asıl kaynağı ağızlardır. Kullanıldığı bölgeye göre hem söyleyiş biçimi hem kullanım şekli açısından farklılıklar gösterebilirler. Türkiye Türkçesi ağızlarında kayda alınan veya alınmayan çok sayıda bu tür kalıplaşmış dil yapıları mevcuttur. Kayda alınmayanlar arasında Kütahya-Merkez ağzında kullanılan ögeler de bulunmaktadır.
Bu çalışmada, Kütahya-Merkez ağzında kullanılan kalıp sözler üzerinde duruldu. Çalışma; derleme, tarama, listeleme ve tanımlama olmak üzere dört aşamada gerçekleştirildi. Başta Tuncer Gülensoy’un Kütahya ve Yöresi Ağızları adlı kitabındaki derleme metinlerde geçen kalıp sözler olmak üzere bugüne kadar yapılan bilimsel çalışmalar tarandı ve kullanılan kalıp sözler tespit edildi. Önce kalıp sözler hakkında bilgi verildi sonra derleme metinlerden belirlenen kalıp sözler, kullanıldıkları durumlara ve ele aldıkları konulara göre alt gruplara ayrılarak sınıflandırıldı. Amaç, Kütahya-Merkez ağzında yaygın olarak kullanılan kalıp sözlerin zenginliğini ortaya koymaktır.
Keywords
Abstract
Every society has certain set expressions or phrases used in specific contexts to convey various emotions and reactions to different situations. From a linguistic perspective, these structures are referred to as "set phrases." These are customary expressions used in situations such as greeting friends and family, congratulating someone on their achievements, thanking someone for a favor or help, visiting a sick relative, expressing feelings toward someone, and similar circumstances. They reflect the beliefs, traditions, customs, life philosophy, lifestyle, and interpersonal relationships within a society, and are considered part of the cultural heritage. Each of these expressions is a product of a community's ability to create language. The primary source of these set phrases is regional dialects, and they can vary in both pronunciation and usage depending on the region. In Turkish, there are numerous fixed linguistic structures, some of which have been recorded, while others have not. The Kütahya-Merkez dialect includes several such expressions that have not been formally documented.
This study focuses on the set phrases used in the Kütahya-Merkez dialect. The research was conducted in four stages: compilation, scanning, listing, and description. Initially, the study examined scientific works, particularly Tuncer Gülensoy's book Kütahya ve Yöresi Ağızları (The Dialects of Kütahya and its Region), which includes compiled texts containing set phrases. The study identified the set phrases by reviewing these sources. After providing an overview of set phrases, those identified in the compilation texts were classified into subgroups based on the situations in which they are used and the topics they address. The aim of this study is to highlight the richness of the set phrases commonly used in the Kütahya-Merkez dialect.
