TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERS KİTAPLARINDA YER ALAN ETKİNLİKLERİN DİJİTAL OKURYAZARLIK AÇISINDAN İNCELENMESİ
Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı, Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarında yer alan etkinliklerin dijital okuryazarlıkla ilişkili olma durumunu ortaya koymaktır. Nitel araştırma desenlerinden biri olan ‘temel nitel araştırma’ya göre yürütülen bu çalışmada veriler doküman incelemesi tekniğiyle toplanmıştır. Çalışma materyali olarak içerisinde ders öncesi, ders içi ve ders sonrası olmak üzere toplam 748 etkinlik bulunan 2024-2025 eğitim öğretim yılı 9-12. sınıf Türk dili ve edebiyatı ders kitapları kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Gülsoy (2023)’un UNESCO’nun küresel dijital okuryazarlık çerçevesinden hareketle hazırladığı Dijital Okuryazarlık İçerik Değerlendirme Formu kullanılmıştır. Veriler, nitel araştırmanın veri analiz tekniklerinden betimsel analiz tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırmanın sonunda Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarında dijital okuryazarlıkla ilişkili etkinliklerin her sınıf seviyesinde belirli oranlarda yer aldığı görülmüştür. Yapılan incelemede dijital okuryazarlıkla ilişkili etkinlikleri içermesi açısından en yüksek yüzdeye sahip ders kitabının 9. sınıf ders kitabı olduğu; en düşük yüzdeye sahip ders kitabının ise 12. sınıf ders kitabı olduğu; söz konusu etkinliklerin dört temel dil becerilerine dağılımı incelendiğinde en yüksek yüzdeye sahip becerinin dinleme; en düşük yüzdeye sahip becerinin ise konuşma olduğu; dijital okuryazarlık yetkinlik alanları içerisinde en fazla bilgi ve veri okuryazarlığı yetkinlik alanına yer verildiği; kariyerle ilgili yeterlikler yetkinlik alanına ise hiç yer verilmediği sonucuna ulaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlardan hareketle benzer çalışmalarla karşılaştırmalar yapılmış ve önerilerde bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to reveal the relationship between the activities included in Turkish language and literature textbooks and digital literacy. This study employed a qualitative research method, and the data were collected through document analysis. The material of the study consists of a total of 748 activities categorized as pre-lesson, during-lesson, and post-lesson activities from the 2024-2025 academic year Turkish language and literature textbooks for grades 9-12. The Digital Literacy Content Assessment Form prepared by Gülsoy (2023) based on UNESCO's global digital literacy framework was used as a data collection tool in the research. The data were analyzed using the descriptive analysis technique, which is one of the data analysis techniques of qualitative research. The study found that activities related to digital literacy are included in Turkish Language and Literature textbooks at certain rates at each grade level. Among these, the 9th-grade textbook had the highest percentage of digital literacy-related activities, while the 12th-grade textbook had the lowest percentage. Analyzing the distribution of these activities across the four basic language skills, it was observed that listening had the highest percentage, whereas speaking had the lowest. Regarding digital literacy competency domains, the most represented domain was information and data literacy, while the domain of career-related competencies was not addressed at all. Based on the obtained results, comparisons were made with similar studies and recommendations were provided.
