Author:
Abstract
Genellikle tek varlığı ya da kavramı karşılayan, anlatımda tek öğe olarak görev yapan ve yargı bildirmeyen sözcük kümelerine “belirtme öbeği” denir. Türkçeyle ilgili dil bilgisi kaynaklarının yazarları, çoğunlukla, Türkçedeki belirtme öbeklerini adlandırırken ve bölümlerken bir ölçüt belirlememekte ve kendi adlandırma ve bölümlemelerini hangi ölçüte göre yaptıklarını açıklamamaktadırlar. Örneğin; Tahsin Banguoğlu, Kaya Bilgegil, Muharrem Ergin, Vecihe Hatiboğlu, Rasim Şimşek, Leyla Karahan, Günay Karaağaç, İbrahim Delice, Jean Deny, Kononov gibi dilciler; kitaplarında belirtme öbeklerine ilişkin bilgiler vermiş ve bunların çeşitlerini yazmışlardır. Ancak Haydar Ediskun, Hikmet Dizdaroğlu, Tahir Nejat Gencan ise; belirtme öbekleri konusunu, kitaplarının herhangi bir bölümünde işlememişlerdir. Belirtme öbekleri hakkında bilgi veren dilcilerin adlandırma ve bölümlemelerinde bazı benzer ve ortak noktalar bulunmaktadır. Ancak Günay Karaağaç ve İbrahim Delice dışındaki dilcilerin kitaplarında, belirtme öbeklerinin hangi ölçüte göre çeşitlere ayrıldığı bildirilmemiştir. Biz, Türkçenin belirtme öbeklerini, ilk olarak “anlatımda işlevini gördükleri sözcük türlerine göre” çeşitlere ayırmayı uygun görüyoruz. Bunlar “ad öbeği, sıfat öbeği, belirteç öbeği, fiil öbeği ve ünlem öbeği” adlarıyla andığımız 5 türdür. İkinci olarak, belirtme öbeklerinin “ yapısal özelliklerine göre” türlere ayrılması gerekmektedir. Bunlar, yazımızda adları sıralanan toplam 19 türdür.
Keywords
Abstract
Lexical clusters corresponding to a single unity or concept, and functioning as a single unity in expression, and not conveying a judgement are called “determinative phrases”. Writers of Turkish grammar sources, in general, do not pay regard to a criterion whilst naming and classifying them, or they do not suggest an explication of the criterion on the basis of which they name and classify them. For instance, philologists such as Tahsin Banguoğlu, Kaya Bilgegil, Muharrem Ergin, Vecihe Hatiboğlu, Rasim Şimşek, Leyla Karahan, Günay Karaağaç, İbrahim Delice, Jean Deny, Kononov have mentioned determinative phrases and types of them in their books. On the other hand, Haydar Ediskun, Hikmet Dizdaroğlu, and Tahir Nejat Gencan have not touched upon determinative phrases in any parts of their books. There are some common points and similarities in the naming and classification of the philologists giving information about determinative phrases. However, in the books of the philologists except for Günay Karaağaç and İbrahim Delice, the criterion used to classify the determinative phrases has not been mentioned. We, as the first to say, find it useful to group the types of the Turkish determinative phrases “on the basis of the lexical types they function in expression”. Those are “noun phrase, adjective phrase, adverbial phrase, verb phrase and exclamation phrase”. Second, determinative phrases should be classified on the basis of their “structural properties”. Those are 19 types, which we have ordered in our essay.