Author:
Abstract
İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşan yeni dünya düzeni içerisinde önemli bir yer edinen Sovyet Rusya, Boğazlara egemen olabilmek için 9 Ağustos ve 24 Eylül 1946 tarihlerinde Türkiye’ye iki defa nota vermiştir. Sovyet notasında belirtilen, “Boğazların statüsünün Türkiye ve Karadeniz’e sahili olan devletlerce belirlenmesi ve Boğazların savunmasının Türkiye ve Sovyet Rusya tarafından ortak yapılması” gibi istekler öncelikli olarak İngiltere ve ABD tarafından da reddedilmiştir. Bu iki devlet tarafından Boğazlarla ilgili değişikliklerin ancak Montreux Sözleşmesi’ni imzalamış devletlerin katılımıyla toplanacak bir konferansla olabileceği dile getirilmiştir. Rus notasındaki isteklere ABD ve İngiltere’nin de karşı olmasının etkisiyle Türk hükümeti cevabi notalarında Rus isteklerini hukuki delillerle ve kesin bir dille reddetmiştir. Türk kamuoyunda, Sovyet teklifi, “kendi ülkesinde güvenlik kurmak için komşusunun egemenlik ve güvenliğini yok etmeyi mubah sayan bir teklif” olarak görülmüştür. Türk kamuoyu harp istemiyordu fakat Sovyet isteklerini reddederek de her şeyi göze alan hükümeti desteklemekteydi. Türk basınına göre Rusların Boğazları ortak savunma isteği Türkiye üzerindeki emperyalist hedeflerinin gerçekleşmesi için ortaya atılmış bir istekti. Rusların bu isteği ise harp sırasında boğazların savunmasını tek başına yapmış bir devlete teklif edilmesi mantıksız bir durumdu ve esasen bu teklif Türkiye’nin egemenlik haklarına ve güvenliğine aykırı olduğundan kabulü mümkün değildi. Türkiye’de 1946 seçimlerinin hemen arkasından gerçekleşen Boğazlarla ilgili Rus istekleri, iktidar ve muhalefetiyle ortak millî duygu ve his içerisinde reddedilmiş ve Rus baskısına boyun eğmemek için savaşın da göze alınacağı açıkça dile getirilmiştir.
Keywords
Abstract
Soviet Russia, who acquired an important place in the New World order constituted after World War II, sent a note two times on 9 August and 24 September in 1946 in order to have control over the straits. The demand of Soviet Russian in this note was about defining the statue of straits together with the countries which have coast to Black Sea and defending the straits jointly by Turkey and Russia. The demands of Russia were firstly rejected by England and USA. These two countries stated that the changes related with straits could only be done with a conference which the countries signing the Montreux convention participated in. Turkish government, with the effect of England and USA being against, rejected the Russian demands flatly through legal evidence. The Soviet offer was accepted as “Considering the shattering of the sovereignty and security of a neighbour country as something which is fair” by Turkish public opinion. Turkish public opinion did not want to make a war but supported the Turkish government for rejecting Soviet demands. According to Turkish Press, the Russian offer to defend the straits jointly was a step to achieve imperialistic goals of their country. Offering such a demand to a country which defended the straits alone during the war was illogical and as this offer was against the Turkish sovereignty and security rights, it was impossible to accept it. Turkey rejected the Russian demands with similar national feelings of the party in power and opposition and clearly put into words that a war would be taken into account so as not to resign against Russian attack.