Author:
Abstract
Anadolu ağızları üzerine yapılan çalışmaların tarihi 1867 yılına dayanmaktadır. Yabancı araştırmacılarla başlayan bu çalışmalar 1950’li yıllardan itibaren yerli araştırmacılara doğru kaymıştır. Çok sayıda eserin verildiği 60 yıllık bu zaman diliminde fazla üzerinde durulmayan noktalar da olmuştur. Bu noktalardan biri de Kalıp sözlerdir. Kalıp sözler üzerine yapılan çalışmalar bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar azdır. Kalıp sözler, son zamanlarda önem kazanmakla birlikte, henüz tam anlamıyla sınırı çizilemeyen bir alandır. Aynı dili konuşan toplumların kültürüne ışık tutan bu sözler, toplumun düşünce yapısını, inançlarını, yaşayışını, insan ilişkilerindeki ayrıntılarını, dini yapısını, örf, adet, gelenek ve göreneklerini gün yüzüne çıkarmaktadır. Geçmişten geleceğe kadar bir olay ya da bir durum karşısında kullanılagelen kalıp sözler; daha önce hiç karşılaşılmayan yeni bir durum, yeni bir olay için de kullanılabilir. Kısacası kalıp sözler dilin bir tür çerezidir. Bu çalışmamızda, dil açısından bu kadar önemli olan kalıp sözlerin dini inançlarla olan ilgisini ortaya koyacağız. Dini inançları yansıtan sözler, günlük hayatın en fazla başvurulan kaynakları arasındadır. Yaptığımız her işe dini açılardan bakmaya çalışırız. Yediğimiz yemekte, içtiğimiz suda, girdiğimiz sınavda, çıktığımız yolculukta, yaptığımız düğünde, kısacası sayamayacağım her şeyde Allah’ın varlığını sözlü olarak yanı başımızda buluruz. ‘Allah izin verirse’ yemeğimizi yeriz, aç kalırsak ‘Allah büyük’ der bekleriz, ‘Allah’ın emriyle’ kız ister ‘peygamberin kavliyle’ evleniriz, ‘Allah için’ çocuk sahibi olur, çocuklarımıza anneye babaya el kalkmaz ‘Allah taş eder’ deriz. Kısacası yaptığımız her işte Allah’ın rızasını alır, yardımını bekleriz. Bu sebepten ötürü aslında fark etmesek de dini inançlarla alakalı kalıplaşmış çok fazla sözümüzün olduğunu göreceğiz. Dini inançları yansıtan kalıp sözleri, kullanıldıkları illere göre göstermeye çalışacağız.
Keywords
Abstract
The history of the studies on Anatolian dialects goes back to 1867s. These studies that have started with foreign lecturers have later been carried out by native lecturers. Many studies have been carried out in this sixty years time but there are stil some issues on which only a few studies have been done. One of these issues is the static words. In fact there is little research on static words. Static words have gained importance lately and its limits have not been certainly defined yet. Static words enlighten the culture of the folks who speak the same language and help us to understand the perspective, beliefs, life style, communication, belief structure, traditions and ideology of a society. Static words that have been used for certain concepts can be also used for anew sutiation or event. Briefly, it is an inseperable part of a language. We will show in this paper the relationship between static words and religion. Words that reflect beliefs are a widely used part of a daily life. We try to evaluate all of our actions according to our religion. We see the existence of Allah verbally with us in events such as eating meal, drinking water, examination, journey, marriage and many more.”If Allah wishes’’ we eat; if we can’t find anything to eat we say “Allah is the greatest’’; we ask fort he girl’s hand for our son by saying “with the command of Allah’’ and we get married by “the word of Messenger”; we have children “for Allah’’; we say to our children you can’t kick your mother “Allah turns your hand into a stone’’. Briefly, we search fort he pleasure of Allah in our every action and hope for Allah’s help. Although we don’t feel it, we see that there are many static words related to our religion. We will try to show static words that reflect beliefs according to cities that they are used in.