Author:
Abstract
Kâşgarlı Mahmûd’un yazdıgı Divânü Lûgati’t-Türk, Türk dili ve kültürü açısından son derece önemli bir eserdir. Kâşgarlı Mahmûd bu eseriyle Türk dilinin ne kadar zengin bir dil olduğunu, hatta Arapça’dan bile daha zengin bir yapısının olduğunu ispatlamıştır. Günümüzden yaklaşık bin yıl önce yazılan Divânü Lûgati’t-Türk, Türkçenin ilk sözlüğü olmaktan öte pek çok araştırmacının tarihi ve kültürel başvuru kaynaklarının da ilklerindendir. Bu makalede, Divânü Lûgati’t-Türk’te kullanılan materyaller üzerinde durulmuştur. Dil öğrenen insanların ilgisini sürekli canlı tutmanın en doğal, geçerli, gerçekçi ve kolay yolu onların ilgilerini çekecek materyaller kullanmaktır. Çalışma tarama modelinde olup doküman incelemesine dayalı olarak yapılmıştır. Bu amaçla, önce Divânü Lûgati’t-Türk(DLT) taranarak çağının eğitim materyali sayılabilecek bütün atasözü, beyit ve manzum parçalar, efsaneler, ayetler, hadisler, ikilemeler, renk unsurları fişlenmiş, daha sonra elde edilen malzeme türlerine göre sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. Kâşgarlı Mahmûd soyut kavramları canlandırabilmek için savları kullanmış, anlatımına güç katmıştır. Yine savların uyaklı oluşundan, karşıtlama özelliğinden mümkün olduğunca faydalanmıştır. Kelimelerin manalarını daha iyi anlatmak, bazı dil bilgisi kurallarını öğretmek amacıyla, ses ahenkleriyle ve ritmin duygusuyla okuyucuların dikkatlerini canlı tutmak hem de kolaylıkla hatırlanabilecek özellikte oldukları için dörtlük ve beyitleri kullanmıştır. Dil ve kültürü, kültürün önemli hazineleri olan efsanelerden örnekler vererek anlatmış, böylece hem Türk kültürünü ve inanışlarını Araplara tanıtmış hem de dikkat çekmiş ve kelimelerin daha iyi kavranmasını sağlamıştır.
Keywords
Abstract
Divan-u Lugati’t-Turk, which is written by Kasgarli Mahmud, is an extremely important literary work fort the Turkish language and culture. With this literar work, Kasgarli Mahmud proved that Turkish is such a rich language that it is richer than Arabic in terms of structure. Divan-u Lugati’t-Turk, which was written almost a thousand years ago, is not only the first Turkish dictionary but also one of the first reference sources for many researchers about history and culture. In this article, the materials used in Divan-u Lugati’t-Turk are dwelt on. The most natural, valid, realistic and the easiest way for keeping the interest alive for language learners is to use the materials that would draw their attention. This work is scanning modeled and based on document analysis. For this purose, first, Divan-u Lugati’t-Turk has been scanned and then all the proverbs, couplets, poems, legends, verses of the Koran, hadiths, reduplications and colours which could be considered as an educational material of that era are marked; after that the acquired materials have been categorized according to their kinds and evaluated. Kasgarli Mahmud used proverbs to concrete abstract terms and strengthened his expressions. By having ryhme among the proverbs, he used the antiphrasis features as much as possible. In order to teach the meanings of the words in a better way and to teach some grammar rules, he used quatrains and couplets because they have got the sound harmony and rythm that keeps the readers’ attention alive and they are easy to remember. He narrated the language and the culture by illustrating the legends which are the big treasures of a culture. By doing that he both presented Turkish culture and beliefs to Arabs and drew attention and he also provied a better understanding to learn the words.