Author:
Abstract
Amasya şehir tarihleriyle ilgili çalışmalar Selçuklu, Beylikler, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemini içine alacak şekilde hazırlanmışlardır. Tarih itibariyle Amasya Şehir tarihçiliğine öncülük eden ilk isim Çorumlu Kara Müfti-zâde Mustafa Vâzıh Efendi’dir. el-Belâbilü’r-Râsiye fî Riyâzi Mesâ’ili’l-Amasiyye’nin müellifidir. el-Belâbilü’r-Râsiye fî Riyâzi Mesâ’ili’l-Amasiyye, başlı başına bir tarih eseri olmayıp kısmen bir fetvâ defterini anımsatmaktadır. Eserin birkaç bölümü “Mesele-i Tarih-i Amasiyye” başlığı altında Amasya’nın tarihine ayrılmıştır. Şehir tarihiyle ilgili bilgiler, “Tafsîlü’l-Makâlât ve Tekmîlü’r-Rivâyât” başlığıyla başlamaktadır. Bu metinlerde şehrin mevki’i, güzellikleri, feth edilmesinin sebepleri, şehirdeki İslâmiyet öncesi yapılar hakkında bilgi verilmiştir. Eserin değişik kütüphanelerde kopyaları vardır. Amasya şehir tarihçilerinden ikincisi ve en önemlisi Abdî-zâde Hüseyin Hüsâmeddin YASAR’dır. Abdî-zâde Hüseyin Hüsâmeddin Efendi’nin ömrünün büyük bir kısmını adadığı Amasya Tarihi, on iki ciltte tamamlanmıştır. Hüseyin Hüsâmeddin Efendi, kaleme aldığı Amasya Tarihinin ilk dört cildini eski harflerle yayınlatmış; fakat son sekiz cildi yayınlatamadığı için bu kısım, müellif nüshası olarak kalmıştır. Amasya şehir tarihine katkı yapan başka bir isim de Osman Fevzi Olcay’dır. Son dönem hattatları arasında sayılan Osman Fevzi Olcay’ın, Hüseyin Hüsameddin Efendi’nin Amasya Tarihi’ne zeyl olarak hazırladığı Amasya Şehri’yle birlikte Amasya Meşâhiri ve Amasya Hatıraları- Bildiklerim, Gördüklerim ve İşittiklerim ismiyle üç eseri mevcuttur. Günümüzde, şehir tarihi yazıcılığı ve tarih araştırmalarındaki algı, düne göre büyük ölçüde değişime uğramıştır. Artık, bir kaynağa dayalı şehir tarihi yazımı anlayışı yerine farklı arşiv kaynaklarının kullanılmasıyla oluşturulan şehir tarihi çalışmaları yer almaya başlamıştır.
Keywords
Abstract
Studies belonging to Amasya city histories have been prepared so that they could include Seljuks, Beyliks, Ottomans, and the Turkish Republic Period. As of the date, the pioneering name of Amasya city historiographer is Kara Müfti-zâde Mustafa Vâzıh Efendi from Çorum. He is the author of el-Belâbilü’r-Râsiye fî Riyâzi Mesâ’ili’l-Amasiyye. el-Belâbilü’r-Râsiye fî Riyâzi Mesâ’ili’l-Amasiyye is appears more like a fatwa book than a historical work in itself. Some parts of the work were allocated to Amasya history under the title of “Mesele-i Tarih-i Amasiyye”. The information about city history starts with the title of “Tafsîlü’l-Makâlât and Tekmîlü’r-Rivâyât”. In these texts, information about the location of the city, beauties, the reasons for its conquest and the buildings in the city before Islam are given. The work has its copies in various libraries. The second and the most important person among Amasya city historiographers is Abdî-zâde Hüseyin Hüsâmeddin YASAR. Amasya History for which Abdî-zâde Hüseyin Hüsâmeddin Efendi dedicated much of his life was completed as twelve volumes. Hüseyin Hüsâmeddin Efendi had first four volumes of Amasya History printed in old letters; however, since he could not print the last eight volumes, this part remained as author copy. Another name who contributed to Amasya city history is Osman Fevzi Olcay. Osman Fevzi Olcay, considered among the last period calligraphers, has three works named Amasya Meşâhiri and Amasya Diaries – Things I Knew, I Saw and I Heard along with the City of Amasya which he prepared as a supplementary to Hüseyin Hüsameddin Efendi’s Amasya History. Today, the perception in city history writing and history research has changed a considerably compared to the past. Now, instead of writing a city’s history depending on a resource, studies on city histories composed by using different archive resources have begun to take place.