Author:
Abstract
Tarihî Türk lehçelerinde, ilk şekilleri uzun ünlülü olan kelimelerde yer yer çeşitli ses olayları görülmektedir. Bu ses olaylarının bir kısmı uzun ünlülerin kısalmasıyla veya varlığıyla ilgilidir. Bir kısmı ise her ne kadar uzun ünlülü kelimelerde görülse de genel sesbilimin veya özel olarak Türkçedeki genel ses olaylarının eğilimleriyle alakalıdır. Bu makalede sadece uzun ünlülere bağlı olarak oluşmuş ses olaylarına yer verilecektir. Uzun ünlülerin kısalmasıyla, bazı ses olayları arasında ilişki olduğuna dair ilk tespit Lagos Ligeti tarafından yapılmıştır. Ligeti, AT *aç > ac; AT * ot ‘od, ateş’ > od örneklerinden hareketle, Türkçedeki bazı ünsüz ötümleşmeleri ile uzun ünlülerin kısalmasını ilişkilendirmiştir. Daha sonra, konu ile ilgili çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bu konuda çalışma yapan Talat Tekin, uzun ünlülerin kısalmasıyla, ünsüz ötümleşmesi, ön seste y-, v, h- türemesi, ünsüz ikizleşmesi, ünlü türemesi, ünsüz türemesi, öndamaksılaşma ve ünlü ikizleşmesi ses olayları arasında ilgi kurmuştur. Bu ilgi, makalenin hazırlanmasındaki çıkış noktasıdır. Bu makalede, Tarihî Türk lehçelerinde görülen ünsüz ötümleşmesi, ön seste y-, v, h- türemesi, ünsüz ikizleşmesi, ünlü türemesi, ünsüz türemesi, öndamaksılaşma ve ünlü ikizleşmesi ses olaylarının uzun ünlülerin nicelikleriyle ilgisinin olup olmadığı tartışılacaktır.
Keywords
Abstract
In Historical Turkish dialects, there can be seen some phonetic events partly in words whose first patterns are with long vowels. Some of these phonetic events are about shortening of long vowels or their presence. Although some of others are seen in words with long vowels, it is about inclination of generaly phonetics and specially of general phonetic events in Turkish. In this essay only the phonetic events which form dependent to long vowels take place. The first evaluation claiming a relation between shortening of long vowels and some phonetic events is made by Lagos Ligeti. Ligeti associates vocalization of some consonants and shortening of long vowels from the point of examples of AT *aç > ac; AT * ot ‘od, ateş’ > od. Then, lots of works have been made about the subject. Studied on this subject,, Talat Tekin associates shortening of long vowels with vocalization of consonants, epenthesis of y-, v, h-in front sound, consonant twinning, vowel epenthesis, consonant epenthesis, frontflexion and vowel twinning. This association is the basis for article. In this article, it will be discussed whether there are any relations of vocalization of consonants, epenthesis of y-, v, h-in front sound, consonant twinning, vowel epenthesis, consonant epenthesis, frontflexion and vowel twinning with the amount of long vowels or not in Historical Turkish dialects.