Author:
Abstract
Araştırmada çatı kavram ve teriminin kapsamı, bu kategoriyi oluşturan şekillerin öz nitelikleri ve söz konusu şekillerin sınıflandırılmasında kullanılan ölçütlerin neler olması gerektiği konuları üzerinde durulmuştur. Çalışmada benimsenen kavrayış açısından geleneksel gramerdeki yerleşmiş mevcut çatı tanımının, morfolojik bir kategori olan çatı şekillerinin söz diziminin görevli öğelerinden özne ve nesneye göre tasnif edilmesi ve çatı kategorisinin her türlü fiil kelime şeklinde işleyebileceğinin belirtilmemiş olması sebebiyle tartışmaya açık olduğu düşünülmektedir. Bundan dolayı çatı kavram ve teriminin bahsedilen hususları da kapsayacak şekilde işlenip tasrihi gerekmektedir. Bu çalışmada söz konusu edilen çatı morfemleri olmaksızın Türkiye Türkçesinde (TT) herhangi bir çatı ulamının varlığından bahsedilemeyeceği sonucuna varılmıştır. Buna göre TT’de fiil tabanıyla temsil edilen eylemin bağlantılı olduğu nesnenin eylemin faili olduğunu bildirdiği ve sıfır biçim birimiyle temsil edildiği ileri sürülen etken çatı şekli yoktur. Dolayısıyla TT’de somut etken çatı şekli olmadığı gibi, onun yokluğu da anlamlı değildir. Medial çatı, fiil tabanınca iletilen eylemin bağlantılı olduğu nesnenin o eylemin faili olduğu ve söz konusu nesnenin iç ya da dış durumunda bir değişikliğin meydana geldiği anlamına sahip fiil şeklidir. TT’de bu anlama sahip kalıplaşmış ve böylelikle eylem ve nesne arasındaki sözü edilen bağlantıyı morfolojik yolla dile getirmeyen fiiller bizce medial çatı kelime şekli değil, medial anlamlı fiil olarak değerlendirilmelidir. Çalışmada Türkiye Türkçesi çatı şekilleri işlevsel dil bilimi metodu kullanılarak ele alınmış ve söz konusu şekiller kullanıldıkları bağlamda yerine getirdikleri işlev göz önünde bulundurularak sınıflandırılmıştır. Çatı şekillerinin işlevlerinin hatasız ve eksiksiz bir biçimde ortaya konulabilmesi için Çağdaş Türk edebiyatı malzemesinden ve konuşmalardan yararlanılmış ve birleşiminde çatı şekillerinin yer aldığı fiil şekillerinin işlevleri tarama yöntemiyle elde edilen örneklerle de sınanmıştır.
Keywords
Abstract
The research has been focused the content of voice concept and term, the qualities of morphemes constituted this category and what it should be the criteria used for classification of this forms. According to accepted view in this study settled voice definition in traditional grammar is open to discussion because of voice forms which are the elements of morphology have been classified in terms of subject and object which are the elements of syntax and it hasn’t been determined that the category of voice can work on every verb form. Therefore it has been thought that voice concept and term should put in order in respect of mentioned matters. It has been concluded that existence of voice category can’t be mentioned on Turkey Turkish (TT) without handled voice morphemes in this paper. Thus situated TT hasn’t got active voice that is claimed the object being connected with the action which is represented the verb stem that is the agent of the action and which is symbolized with zero morpheme. So as concrete active voice form doesn’t exist in TT, its absence doesn’t meaningful. Middle voice is the verb form having the meaning of the action signified with the verb stem which is the agent of the action and inside or outside case of the mentioned object has occurred a change. Stereotyped verbs having this sense in this way don’t express mentioned connection between action and object with the morphological method that should be evaluated as having medium meaning verb, not medium voice. In the study the voice morphemes in TT have been discussed by using the method of functional linguistics and the forms have been classified by considering the functions they have. To determinate the functions of the voice morphemes accurately and completely contemporary TT literature materials and speeches have been utilized and the verb forms included in their combination voice forms have been tested with examples obtained by using the screening method, too.