Author:
Abstract
Mu‘tezile, İslam düşünce tarihinin en önemli Kelâmcılarından oluşan bir ekoldür. İslam düşünce tarihinin teşekkül sürecinde de büyük katkıları olmuştur. Bu ekol nassların yorumunun akılla bilinebileceğini savunmasıyla da tanınmaktadır. Yine bu ekol, içerisinde farklı fikri eğilimleri ve dini görüşleri barındırması da önemli özelliklerinden biridir. Akılcı ve eleştirel bir yöntemi uygulayıp diğer din ve medeniyetlerle karşılaşma sürecinde ortaya çıkıp entelektüel bir mücadelede bulunmaları akıllarda yer etmiştir. Ayrıca diğer Kelam ekollerinin de üzerinde durduğu tevhid konusunda özellikle Ehl-i sünnet ile çok tartışmıştır. Fakat benimsediği sistemi İslam toplumuna kabul ettirmekte başarılı olamamıştır. Birçok ekol gibi Mu‘tezile de kendi içerisinde görüş ayrılıklarına gitmiştir. Bu farklılaşma neticesinde Emevîler döneminde Basra'da etkin konumda olup “Basra ekolü” olarak tanınan ve Abbâsîler döneminde Bağdat'ta etkin konumda olup “Bağdat ekolü” olarak isimlendirilen Mu‘tezilî iki ekol görmekteyiz. Mezhepler Tarihi ve Kelam İlminde ekoller incelenirken bu ekollerin teşekkülünde nelerin etkili olduğu üzerinde durulur. Mesela çevresel, kültürel ve sosyal yapının ekollerin oluşmasına etkisi gibi. Basra Mu‘tezile’sinin önemli âlimlerinin hayat hikâyelerine bakıldığı zaman aynı çevrede yetişmeleri ve baba-oğul, hoca-talebe, dayı-yeğen olmaları dikkat çekicidir. Ayrıca Basra ekolünün benimsediği fikirlerin Bağdat ekolüne nazaran Ehl-i Sünnete daha yakın olması da bu ekolün karakteristik özelliklerinden birisi olarak görülmektedir. Mu‘tezile doktrininin günümüze ulaşmasını sağlayan iki ana damardan biri olan Basra ekolü makalemizin konusunu oluşturmaktadır. Basra Mu‘tezile ekolünden önemli âlimlerin hayatlarını ve Bu ekolün karakteristik özelliklerini incelemek makalemizin hedefi olacaktır.
Keywords
Abstract
Mu’tazila is one of the most important schools in Islamic thought history which has prominent Kalâm ulema. Mu’tazila has great participant during building Islamic thought. This school defends that all dogmas can be known by intelligence. Also this school consists many different ideological tendencies and religious thoughts. They have been remembered with their intellectually competing with other religions and civilizations by practicing rational and critical methods. Also the subject of tawheed has been discussed widely by Kalâm schools especially between the Mu’tazila and Ehli Sunna. But had certain problems for making tha İslamic society adopt his system of ideas. Such as other Islamic schools Mu’tazila has many dissidences. Due to this dissidence it has two different name. During Umayyad era Mu’tazila school has a great power in Basra and it is known as a “Basra school”, and during Abbasid era this school was active in Baghdad and known as “Baghdad school”. While studying on sects’ history and Kalâm science factors which has great effect on this school should be search deeply. For instance, effects of ecological, cultural and social structure on schools. When we look at the life history of Basra Mu’tazila schools’ ulama to seeing their close relationship (such as father-son, hodja-student, and uncle-nephew) is remarkable. Furthermore one of the most characteristic sides of this school is their ideas are much more close to Ehlisünnet than Baghdad school. Basra school is this study’s main focus which has manage to provide carrying Mu’tazila doctrine today. This study’s main aim is to look Basra Mu’tazila school’s important ulama’s life exhaustively.