Author:
Abstract
Karlıova Havzası, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Yukarı Fırat Bölümü’nün kuzeydoğusunda Kuzey Anadolu, Doğu Anadolu ve Varto Fay Zonları’nın kesiştiği bölgede yoğun tektonizma ile oluşan yükselti ve çöküntü alanları arasında bulunmaktadır. İnceleme alanını oluşturan bu depresyon Bingöl’ün kuzeydoğusunda KAF, DAF ve Varto Fayı’nın kesiştiği alanın batısında yer almaktadır. Aynı zamanda Karlıova Üçlü Eklemi’ni oluşturan bu faylar ülkemizin Neotektonik gelişiminde önemli bir etkiye sahiptir. Karlıova Havzası jeolojik olarak sağ yanal doğrultu atımlı KAF ile sol yanal doğrultu atımlı DAF arasında açılmış bir fay kaması (fault-wedge basin) havzasıdır. Ana fayların hareketine bağlı olarak oluşmuş ikincil faylar da havzanın gelişiminde önemli etkilerde bulunmuştur. Sağ yanal doğrultu atımlı ikincil faylar, Bahçeköy, Toklular ve Yorgançayır-Kaynarca Fayları’dır. Karlıova Havzası’nı çevreleyen dağlık kütleler üzerinde (kuzeyindeki dağlık saha hariç), fazlaca yarılmamış yüksek plato düzlükleri görülmektedir. Havzada jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerden kaynaklanan önemli sorunlar yaşanmaktadır. Havza ve çevresinde doğal ortam özelliklerinden kaynaklanan önemli sorunlar; deprem, kütle hareketleri, erozyon, çığ ve taşkındır. Bu sorunlar litoloji, iklim ve havzanın oluşmasında önemli rol oynayan faylara bağlı olarak meydana gelmektedir. Bu sorunları meydana getiren ana etmen tektonizma ve buna bağlı olarak çalışma alanının kazandığı özelliklerdir. Bu özelliklerin başında eğim değerlerinin yüksek olması gelmektedir. Havzada alüvyal zemine ve akarsu vadilerine kurulan yerleşmeler ile fay hatları üzerinde kurulan yerleşmelerde deprem riski yüksektir. Karlıova ilçe merkezi, Çatak, Ilıpınar ve Kargapazarı köyleri bu yerleşmelerin en önemli örneklerindendir. Fay diklikleri boyunca heyelanlar ve kış mevsiminde çığ olayları yaşanmaktadır. Göynük Vadisi’nde kurulan Ciligöl, Kalencik Kıraçtepe, Kargapazarı köylerinde heyelan tehlikesi yüksektir. Sakaören, Kıraçtepe, Kantarkaya ve Kargapazarı köylerinde yerleşmeleri tehdit eden çığ olayları yaşanmaktadır. Havzanın kuzey ve kuzeybatısında erozyon önemli boyutlara ulaşmıştır. Hasanova, Çatak ve Boncukgöze köylerinde taşkın yaşanmaktadır. Göynük ve Peri Suyu Havzası’nda kurulan yerleşmeler deprem, heyelan ve çığ gibi birden fazla risk altındadır. Havza ve çevresinde yer alan yerleşmeler doğal olaylardan her yıl farklı derecelerde etkilenmekte olup, önemli mal kayıpları yaşanmaktadır. Havzada doğal olaylara maruz kalan yerleşmelerin na
Keywords
Abstract
Karlıova Basin is located in the northeast of the Upper Fırat District in East Anatolia between the elevation and depression zones which have been formed by dense tectonism in the area in which North Anatolia, East Anatolia, and Varto faultlines has intersected. This depression which constitutes our area of study is in the northeast of Bingöl, in the west of the area where the NAF,EAF and Varto Faultlines have been intersected. At the same time, these faultlines that forms the Karlıova Triple Junction have got a crucial effect in the neo-tectonic development of our country. Karlıova Basin is a fault wedge basin splitted between the right-lateral strike-slip NAF and the left-lateral strike-slip EAF geologically. The secondary faultlines, which were formed depending upon the movements of main faultlines, have also got an important effect on the development of the basin. The right-lateral strike-slip faults are Bahçeköy, Toklular and Yorgançayır-Kaynarca Faultlines. The High plateau flats that were not splitted much were seen on the mountains surrounded Karlıova Basin (except the mountanious area in the north). There exists important problems originated from geologic and geomorphologic characteristics in the Basin. The important problems originated from the natural environment in the basin and its surrounding area are earthquakes, movements of masses, erosion, avalanche and floods. These problems occur depending upon the faultlines which plays an important role in the formation of the basin, lithology, and the climate. The main factor that constitutes these problems is the tectonism and the characteristics the area of study has gained depending upon this. The first of these characteristics are the high values of slope. The earthquake risk is high in the settlements built on the river valleys, alluvial grounds, and the faultlines. Karlıova town center, Çatak, Kargapazarı, and Ilıpınar villages are the main examples of those settlements. Landslides along the fault scarps and avalanche happened in winter. There is a high risk of landslides in the villages like Ciligöl, Kalencik, Kıraçtepe, Kargapazarı that founded in Göynük Valley. Avalanche that threat the settlements occur in Sakaören, Kıraçtepe, Kantarkaya and Kargapazarı villages. Erosion has reached a significant level in the north and northwest of the basin. Floods occurred in villages like Hasanova, Çatak ve Boncukgöze. Settlements established in Göynük and Peri Stream Basins are under multiple risks