Author:
Abstract
XI-XIII yüzyıl arası dönem bazı Türkologlar tarafından Eski Türkçe terimi ile adlandırılmıştır. Bu yüzyıla ait eserler üzerinde yapılan çalışmalar neticesinde bu döneme ait Türk dilinin söz varlığı ortaya konmuştur. Bununla beraber kelimelerin tarihi gelişimleri de etimolojik çalışmalarla belirlenmiştir. Karahanlılar dönemi Türk Edebiyatının önemli temsilcilerinden Hoca Ahmet Yesevi ve onun Divân-ı Hikmet adlı eserinin de Türk Dil Tarihinde önemli bir yeri vardır. Divân-ı Hikmet Ahmet Yesevi’nin felsefik ve şiirsel hikmetlerini bir araya toplayan bir eserdir. Şimdiye kadar daha çok Ahmet Yesevi ve onun eserleri hakkında çalışmalar yapılmış olup eserin dili üzerine bu tarzda herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Biz bu çalışmayla XIII. yüzyılla XX. yüzyıl arasındaki dil bağını kurarak Divân-ı Hikmet Türkçesiyle Anadolu Oğuzcasını karşılaştırmayı amaçladık. Anadolu’da Oğuzcaya dayalı resmi bir yazı dilinin var olmasının yanı sıra farklı ağızları barındıran konuşma dili bulunmaktadır. Divân-ı Hikmet’te geçen kelimelerin büyük çoğunluğu Türkiye Türkçesi yazı dilinde bulunmaktadır. Yazı dilinde bulunmayan kelimelerin bazılarının ise bu kadar uzun yıllara rağmen kaybolmayarak Anadolu ağızlarında yaşadığı bilinmektedir. Bu kelimelerin belirlemek için iki sütunlu bir tablo oluşturulup bir sütununda Divân-ı Hikmet’te geçen kelimeler bir sütununda ise ağızlarda yaşayan bu kelimelerin Derleme sözlüğündeki şekli yer almıştır. Ele alınan her kelimenin Derleme Sözlüğündeki anlamı ve sayfa numarası verilmiştir. Böylece Divân-ı Hikmet’te yer alıp Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan ama standart dilde yer almayan kelimeleri Derleme Sözlüğünde bulmak amaçlanmıştır.
Keywords
Abstract
The era between XI-XIII has been named as Old Turkic by some turcologists. Existence of Turkic speech has been revealed by the results of studies on works that belong to that era.In the mean time, Historical improvements of the words have been determined by etymological Works.Hodja Ahmet Yesevi who is one of the important representetives of Karahanli literature and his work named Divan-ı Hikmet also have a very important place in the history of Turkic language. Divan-ı hikmet is a work which pieces together Ahmet Yesevi’s philosophical and poetic wisdom. While Hoca Ahmet Yesevi and his Works have mostly been examined hitherto, there are not any studies like this one on the language of his Works. In this study, we aimed to compare Divan-ı Hikmet Turkic and Anatolian Oghuz Turkic by establishing correlation between the language of XIII and XX century. While There is a formal written language which belongs to Oghuz tribe in Anatolia, there is also a spoken language in different dialects. Most of the words in Divan-ı Hikmet can be found in the written language of Turkic of Turkey. Some of the words that do not belong to written language have not disappeared for all those long years, and do live in the Anatolian dialects. In order to determine these words a table with two column is composed. While in one of the columns the words in Divan-ı Hikmet are shown, in the other column the words living in dialects with the forms as they appear in the collation dictionary are shown. The page number and meaning of every word are given with reference to the collation dictionary.Thus,it is aimed to find the words that take part in Divan-ı Hikmet and used in the dialects of Turkic of Turkey but do not take part in standard language in the collation dictionary.