Author:
Abstract
İzmir Suikastı, erken Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarının en çok tartışılan, gerçekte ne olduğuna dair çok farklı görüşlerin ortaya konulduğu meselelerden biridir. Zira bunu mutlak ve elim bir suikast teşebbüsü olarak görenler olduğu gibi, sayıca az fakat giderek artan şekilde bir komplo veya tasfiye girişimi olarak değerlendirenler de bulunmaktadır. Birinci iddia hayli zaman tek tarihsel gerçek olarak kabul edilmiştir. 1913-1918 İttihat ve Terakki iktidarının meşhur Maarif Nazırı ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının aktif azalarından biri olan Ahmet Şükrü Bey, söz konusu suikast teşebbüsünün önde gelen rükünlerinden biri olarak görülmüştür. Suikast davası kader birliği ettiği İttihatçı ve muhalif arkadaşlarıyla akıbetlerini belirlemiş ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e müdevver İttihatçı hareketin sonunu getirdiği gibi Cumhuriyet Döneminin ilk teşkilatlı muhalefet hareketinin mensuplarını siyasi hayatlarını tamamen veya kısmen bitirmiştir. Çalışmada suikast teşebbüsünün ortaya çıkarılışı, mahkeme safahatları ve özellikle Ahmet Şükrü Bey’in hadisedeki rolü, yargılanması ve akıbeti üzerinde yoğunlaşılacak Ahmet Şükrü Bey örneği üzerinden ittihatçılığın ve muhalifliğin nasıl tasfiyeye uğratıldığı gösterilmeye çalışılacaktır. Doğrusu hadisenin tanıkları ve şahitleri bugün hayatta değildirler. Aynı zamanda resmî öğretinin dışında uzun süre farklı bir şey söylemek veya yazmak mümkün olmamıştır. Fakat hadisenin ortaya çıkarılışı, yargılama safahatı ve özellikle dönemin basınında ele alınışı, konu hakkında sağlam bilgilere ulaşmaya ve değerlendirme yapmaya imkân verebilecek veriler sunmuştur. Araştırmanın temel kaynakları dönemin gazetelerinde günü gününe yer verilen İzmir ve Ankara İstiklal Mahkemeleri tutanakları ile dönemin belli başlı gazetelerinde yayınlanan makale ve haber türü yayınlardır.
Keywords
Abstract
İzmir Assassination attempt is one of the issues which drew the most attention during the early Republican Period and there have been many different opinions among people regarding what happened actually. Because, the majority considers the incident as an absolute and deplorable assassination attempt while some think that this was a conspiracy or discharge attempt; the supporters of the latter increases in number. The first claim had been considered as the only historical reality for many years. Ahmet Şükrü Bey, the famous Minister of Education during the rule of Committee of Union and Progress in between 1913-1918 and an active member of the Progressive Republican Party, was considered among the instigators of the relevant assassination attempt. The assassination attempt predestinated the future of him and his unionist and opposing friends sharing a common fate and not only finished the unionist movement having continued since the Ottoman Era to Republic, but also concluded partially or fully the political lives of the members of the first organized opposition movement in the Republican Period. This paper investigates the unveiling of the assassination attempt, court phases and especially the role of Ahmet Şükrü Bey in the incident, his trial, and his fate and how unionist movements and oppositions were discharged referring to the case of Ahmet Şükrü Bey. In fact the witnesses of the case don't live today. At the same time, it wasn't possible to state or write down something different than the official teaching for a long time. However, the unveiling of the case, trial phases and especially the appearance of the issue on the media give us the relevant information to access the solid information and make a good assessment. The main resources of the research are İzmir and Ankara Independence Tribunals which were published in the newspapers of the day and the variety of articles and news published in the major newspapers of the period.