ÖZEL HUKUK-KAMU HUKUKU VE ŞAHSÎ HAK-AYNÎ HAK AYIRIMINA GÖRE İSLÂM HUKUKUNUN SİSTEMATİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Author:
Abstract
Hukuk düşüncesinin temelini oluşturan hak kavramının tanımı ve taksimi hakkında birçok görüş vardır. Toplumda sosyal adaleti ve ahengi sağlama hedefini güden hukukun sağlam bir felsefi alt yapı üzerine tesis edilmesi için “hak” kavramının sağlıklı şekilde analiz edilmesi zorunludur. Bundan dolayı birçok hukukçu hak kavramını değerlendirmiş ve hakkın temeli ve çeşitleri konusunda farklı tasnifler ortaya koymuştur. Bu tasniflerin en belirgin olanı özel hukuk-kamu hukuku ve şahsî-hak-aynî hak temelinde yapılan ayrımdır. Müslümanların davranışlarının dini değerini belirleyen fıkıh, temelde usûl ve füru adı altında iki ayrı kategoride faaliyet yürütmüştür. Bu faaliyetler neticesinde oldukça zengin bir gelenek oluşmuş; fıkıh zamanla kendine özgü bir yapıya kavuşmuştur. Füru fıkıh, kendi arasında çeşitli kısımlara ayrılır. Bu taksimlerin en bilineni ibâdât ve muâmelât temelinde yapılmaktadır. Fıkhın en eski kaynaklarında özel hukuk ve kamu hukukuyla ilgili bilgiler yer almakla birlikte İslâm hukukunda keskin bir özel hukuk-kamu hukuku ayrımından bahsetmek mümkün değildir. Aynı şekilde İslâm hukukunda hukuksal olaylar, hukuksal işlemler, hukuksal ilişkileri düzenleyen kurallar olmakla birlikte Roma hukukundakine benzer borçlar hukuku-eşya hukuku ayırımından bahsetmek de mümkün değildir. Sistematik bir ayrım yerine İslâm hukukunda şahsî ve aynî haklar ilgili yerlerde dağınık bir şekilde ele alınmaktadır. Bunun en önemli nedeni İslâm hukukunun kazuistik bir yöntemle gelişmiş olmasıdır. Bu yöntemden dolayı, fıkhî hükümler tek tek ve kendi bağlamında ele alınmış ve değerlendirilmiştir.
Keywords
Abstract
There are many views on the definition and distinction of the concept of right which forms the basis of legal thought. In order to establishment law which aims to provide social justice and harmony in society on a well-built philosophical ground, concept of right must be analyzed in a healthy way. Therefore, many jurists have evaluated concept of right and have pointed out different classifications and types of the basis of right. The most evident of these classifications is the one which relies on the distinction of private law-public law and personal right-real right. Fiqh, which determines the religious values of Muslims’ behavior carried out the activities basically under the names of two categories; fiqh and usûl(procedures). As a result of these activities, a rich literature has come out; fiqh has obtained its unique structure. Substantive fiqh is