Author:
Abstract
Antik çağ medeniyetleri, yaşam veren doğanın güçlerine dayalı inanç sistemlerine sahip olmuşlardır. Her bir doğa gücü, tanrı olarak sembolleştirilerek yaşamı ve doğa olaylarını anlamlı kılmaya çalışmıştır. Toprak, tarım, su, hayvancılık gibi insanın beslenmesini sağlayan en önemli güçlerinden biridir. Bereketi veren toprak, dişi karakterle sembolize edilmiş ve çeşitli medeniyetlerde farklı isimlerle anılmıştır. Tarım toplumunun gelişip kent devletlerinden krallıklara dönüşmesi sürecinde, inanç sistemlerindeki tanrıların özelliklerinde, eklemeler ve çıkarmalar şeklinde değişim olmuştur. Ana tanrıça, kent yaşamına geçmiş topluluklarda, tarımla gelen bereketi temsil eden tanrıçaya evrilir ya da bereketle ilgili özelliklerini, başka isimdeki tanrı ve tanrıçalara devreder. Bu çalışma ağırlıklı olarak devletleşmiş tarım toplumlarının ana tanrıça ve toprak anayı bünyesinde taşıyan bereket tanrıçalarını konu etmiştir. Bereket tanrıçası, Antik Yunan, Anadolu, Mezopotamya ve Mısır medeniyetleri kapsamında ele alınmış ve bereket kültüyle ilgili Demeter, Afrodit, Kybele, Hepatu, İştar ve İsis isimli tanrıçalar öne çıkmıştır. Ele alınan tanrıçalar mitolojik öykü ve dönemine ait alçak kabarma, duvar resmi, idol gibi görsel materyaller incelenerek aralarındaki ilişki ortaya konmuştur. Ayrıca bereket tanrıçalarının göksel inanç kaynaklı gezegen sembollerinin de bulunması dikkate değer olup toprakla ilişkisi kurulmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak farklı coğrafya medeniyetlerinin bereket tanrıçalarının görsel betimleri ve mitolojik öykülerinde büyük benzerlikler tespit edilmiştir. Bu benzerlikler ticaret, göç, savaş gibi sebeplerle kültürel etkileşime bağlanmıştır.
Keywords
Abstract
The ancient civilizations had belief systems based on the power of life-giving nature. They tried to make the life and the natural events meaningful by symbolizing each power of nature as a god. Soil is one of the most important powers like agriculture, water and livestock that enable people to feed. The Soil, which provides fertility, is symbolized with female characters and respected as a fertility goddess with different names in various civilizations. The characteristics of the gods of belief systems have changed when the agricultural society develops and transforms from the city states into the kingdoms. Mother goddess evolves to the fertility goddess at city-states. Fertility goddess have been dealt within the context of Ancient Greek, Anatolian, Mesopotamian and Egyptian civilizations; and the goddesses like Demeter, Aphrodite, Cybele, Hepat, Ishtar and Isis have stood out as a fertility cult. The relationship among the goddesses under study has been clarified through examining mythological stories and the visual materials such as low relief, wall painting, and idol belonging to their own era. Moreover, the exploration that the fertility goddesses have planetary symbols originating from celestial beliefs is significant and the relationship with the soils has been tried to uncover. As a result, great similarities are found in the visual descriptions and the mythological stories of the fertility goddesses of different geographical civilizations. These similarities are linked to cultural interactions because of trade, migration and war.