CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ’NİN ELEŞTİRİLERİ: TÜRKİYE’DE MUHALEFET PARTİLERİ ÜZERİNDEN BİR İNCELEME
Author:
Abstract
Hükümet sistemi tartışmaları, Türk siyasal gündeminin uzun dönemdir vazgeçilmez konularındandır. Akademik çevreler, siyasetçiler, bürokrasi ve toplumun yanında demokratik yaşamın tabii unsurları olan siyasi partiler de bu tartışmaların öznesini oluşturmaktadır. Hükümet sistemi tartışmalarının günümüzdeki içeriğini belirleyen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş, Türkiye’deki siyasi partilerin propagandalarında önemli yer tutmaktadır. Bu açıdan düşünüldüğünde, siyasi partilerin Türkiye’de parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş süreci ve sonrasındaki tepkileri/görüşleri/yaklaşımları, hem yeni hükümet sisteminin değerlendirilmesi hem de uygulanabilirliği konularında oldukça önemli belirtiler içermektedir. Bu düşünceden hareketle çalışmada, hükümet sistemi değişikliğine geliştirdikleri eleştiriler bağlamında Türkiye’deki muhalefet partilerine odaklanılmıştır. Fakat çalışmanın sınırlandırılması sebebiyle, Türk siyasal yaşamının tüm aktif muhalefet partileri kapsama dâhil edilmemiş, parlamentoda temsilcisi bulunan partilerin yaklaşımları incelenmiştir. Bu minvalde, Cumhuriyet Halk Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, İYİ Parti, Saadet Partisi, Halkların Demokratik Partisi (HDP), Türkiye İşçi Partisi (TİP), Demokrat Parti, Büyük Birlik Partisi (BBP) yaklaşımları incelenen partiler olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda partilerin 2018’de yürürlüğe giren partili cumhurbaşkanlığı sistemi olarak da adlandırılan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne yönelik eleştirileri de çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmadaki temel amaç, muhalefet partilerinin sistem eleştirilerinin ya sistemi destekleyen söylemlerinin odak noktalarının karşılaştırmalı analizle ortaya konulmasıdır. Bu amaçla çalışma, seçilen muhalefet partilerinin söylemlerini, Türkiye’de hükümet sistemi tartışmalarının siyasal gündem haline geldiği 2010 yılından itibaren incelemektedir. Çalışmanın sonucunda ifade edilebilir ki; CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, HDP, TİP ve Demokrat Parti yürürlüğe giren hükümet sistemini belirli açılardan eleştirirken, MHP ve BBP yeni sistemi belirgin şekilde desteklemiştir. Partilerin eleştirileri, çoğunlukla taraflı cumhurbaşkanı, kuvvetler ayrılığının ihlali ve yeni sistemin Türkiye’ye uyum sorunu üzerinde yoğunlaşırken, karar alma süreçlerindeki tıkanıklıkların giderilmesi ve istikrarlı yönetim, yeni sistemi destekleyen partilerin temel gerekçelerini oluşturmuştur. Muhalefet partilerinin eleştirilerinin temel söylemler üzerinde benzerlik taşıdığı da ayrıca belirtilmelidir.
Keywords
Abstract
Debates on system of government are indispensable issues of Turkish political agenda for a long time. Besides academic circles, politicians, bureaucracy and society, political parties which are natural elements of democratic life are the subject of these discussions. Transition to Presidential Government System determining context of today’s debates of system of government have a wide coverage on the political parties’ propagandas in Turkey. From this point of view, reactions/opinions/approaches of political parties after transition process of parliamentary system to Presidential Government System and its post contains very important indications both in evaluation of the new government system and its applicability. Starting from this idea, opposition parties in Turkey were focused in the context of their criticisms to amendments in system of government in study. However, due to limiting the study, not all active opposition parties of the Turkish political life were included in the scope; parties which have representatives in the parliament were analyzed. In this manner, the Republican People’s Party, the Nationalist Action Party, the IYI Party, the Felicity Party, the Peoples’ Democratic Party (PDP), the Workers’ Party of Turkey (WPT), Democrat Party and the Grand Unity Party (GUP) were specified as parties which their approaches were examined. In this context, critics of parties to the Presidential Government System, also called the party presidential system that came into force in 2018 constitutes the subject of the study. The main purpose of study is to reveal the focal points of the opposition parties’ system criticisms or discourses that support the system with comparative analysis. For this purpose, the study examines the discourses/manifestations of the selected opposition parties from 2010 that system of government discussions has been became political agenda. It can be stated that while RPP, IYI Party, Felicity Party, PDP, WPT and Democrat Party criticized the effectuated government system in certain aspects, NAP and GUP did not opposite the new system significantly as a results of study. While parties’ criticism mostly concentrated on partial president, violation of separation of power and compliance problem of new system to Turkey, eliminating the deadlocks in the decision-making processes and stable government have been the main reasons for the parties supporting the new system. It should be noted that criticism of opposition parties are similar to main discourses.