Author:
Abstract
Bu çalışma XI. yüzyılda kurulmuş olan Vefâîyye tarikatına mensup tekke ve zaviyelerin Anadolu’daki dağılımını incelemeyi amaçlamaktadır. Böylece Vefâîlikle ilişkilendirilen tarihî şahsiyetlerin tekke ve zaviyelerinin bir bütünlük içerinde sunulması hedeflenmiştir. Bunun için, bu tarikat hakkında yapılmış veya bu tarikata değinen çalışmalardan faydalanılmıştır. XI. yüzyılda kurulmuş olan Vefâîyye tarikatının Anadolu’nun dini hayatı üzerinde oldukça etkili olduğu ileri sürülmektedir. Babaîler isyanının lideri Baba İlyas’ın bu tarikata mensubiyeti sebebiyle, XIII. yüzyılda Babaî hareketine mensup olanlar ile yine bu hareketin XIV. yüzyıldaki takipçileri olan Rum Abdallarının Vefâîyye tarikatına mensup oldukları ve bu tarikatın Bektaşilik ve Aleviliğin oluşumunda da rolü olduğu ileri sürülmektedir. Araştırmacılar tarafından Vefâîyye tarikatıyla ilişkisi tespit edilen veya ileri sürülen tarihî şahsiyetler arasında Dede Garkın, Baba İlyas, Muhlis Paşa, Baba İshak, Hacı Bektâş-ı Velî, Sarı Saltık, Emirci Sultan, Barak Baba, Tapduk Emre, Âşık Paşa, Elvan Çelebi, Âşıkpaşazâde, Seyyid Velâyet, Şeyh Edebalı, Şeyh Marzubân, Şeyh Behlül Baba, Şeyh Çoban (Şeyh Hüseyin er-Raî), Geyikli Baba, Abdal Musa, Baba Merendî (Buzağu Baba), Şeyh Süleyman-ı Türkmanî, Abdal Mehmed, Doglu Baba, Postînpuş Baba ve Seyit Hasan Ezrakî sayılabilir. Ancak bu tarihi şahsiyetlerden bazılarının bu tarikata mensubiyeti tartışmalıdır. Bununla birlikte bu tarihi şahsiyetlerin tekke ve zaviyeleri incelendiğinde Doğu ve Batı Karadeniz bölgeleri hariç olmak üzere, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Akdeniz, Marmara, Orta Karadeniz ve Trakya bölgelerinde Vefâîyye tarikatına mensup tekke ve zaviyeler bulunduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca Ege bölgesinde de bu tarikata ait tekke ve zaviyelerin olması ihtimal dahilindedir.
Keywords
Abstract
This paper aims to examine the distribution of lodges and zawiyas in Anatolia, which are subjects of Vefaiyye tariqa, founded in XIth Century. Thus, lodges and zawiyas of historical figures associated with Vefaism will be presented in coherence. To ensure this to happen, works about and mentioning this tariqa have been used. Vefaiyye Tariqa, founded in XIth century is claimed to be intensively effective on the religious life in Anatolia. Due to the connexion of Baba İlyas, the leader of Babai rebellion with this tariqa, the members of Babai movement in XIIIth Century; and followers of this movement in XIVth Century, Rum Abdals were subjects of Vefaiyye tariqa; and at the uttermost point, this tariqa has played a crucial role on the constitution of Bektashism and Alevism. Amongst historical figures which are determined by researchers as subject or connected with Vefaiyye tariqa, Dede Garkın, Baba İlyas, Muhlis Paşa, Baba İshak, Hacı Bektâş-ı Velî, Sarı Saltık, Emirci Sultan, Barak Baba, Tapduk Emre, Âşık Paşa, Elvan Çelebi, Âşıkpaşazâde, Seyyid Velâyet, Sheikh Edebalı, Sheikh Marzubân, Sheikh Behlül Baba, Sheikh Çoban (Şeyh Hüseyin er-Raî), Geyikli Baba, Abdal Musa, Baba Merendî (Buzağu Baba), Sheikh Süleyman-ı Türkmanî, Abdal Mehmed, Doglu Baba, Postînpuş Baba ve Seyit Hasan Ezrakî take place. Yet, the subjectance of some of these historical figures are debatable. Nevertheless, when the lodges and zawiyas of these figures are examined, lodges and zaviyes subjected to Vefaiyye tariqa in Eastern Anatolia, South-Eastern Anatolia, Inner Anatolia, Mediterrenean, Marmara, Middle Black Sea and Trakya; except for Western and Eastern Black Sea, can be observed. Besides, in Aegean Region, it is possible that there are lodges and zaviyas subjected to this tariqa have been existed.